W czwartek, 28 marca 2019 roku w tomaszowskim oddziale Archiwum Państwowego odbył się odczyt zatytułowany "Roman Tuchowski (1896-1979) Niewygodna biografia", który wygłosił dr Andrzej Wróbel, dyrektor oddziału. Organizatorami spotkania byli: Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim i Polskie Towarzystwo Historyczne Koło w Tomaszowie Mazowieckim.
Spotkanie rozpoczęło się od wręczenia Jerzemu Wojniłowiczowi, znanemu tomaszowskiemu badaczowi historii regionalnej. dyplomu Honorowego Członka Towarzystwa Przyjaciół Tomaszowa Mazowieckiego. Medal wręczali członkowie Towarzystwa: Marian Fronczkowski i Zygmunt Dziedziński.
Cykliczne spotkania, organizowane przez Polskie Towarzystwo Historyczne przy współpracy z Archiwum Państwowym, cieszą się coraz większym zainteresowaniem. Tym razem wykładu wysłuchali uczniowie I Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim z profesorem Wojciechem Małagockim oraz Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 8.
Dr Andrzej Wróbel zainteresował się i badał dzieje Romana Tuchowskiego, który zalicza się do najbardziej znanych postaci historycznych w Tomaszowie Mazowieckim.
- Roman Tuchowski był człowiekiem bardzo kontrowersyjnym. Jest to osoba, która brała udział w walkach o odzyskanie przez Polskę niepodległości. Służył w legionach, dowodził akcją rozbrojenia garnizonu niemieckiego w Tomaszowie Mazowieckim. Walczył też w wojnie polsko - bolszewickiej. Później zmienił swoje poglądy i rozpoczął aktywną działalność komunistyczną. Był działaczem Komunistycznej Partii Polski. W okresie II Wojny Światowej przebywał an terenie Związku Radzieckiego i tam służył w Armii Krajowej w oddziale Gady, a po wojnie był działaczem najpierw Polskiej Partii Robotniczej a później PZPR - opowiadał Andrzej Wróbel.
Roman Tuchowski urodził się 6 sierpnia 1896 roku w miejscowości Starzyce, które został później (1915r.) włączone w granice miasta Tomaszowa Mazowieckiego. Ojciec Stanisław robotnik w tomaszowskiej fabryce Zyllbera, matka Zofia nie pracująca zawodowo. Bohater odczytu pochodził z rodziny wielodzietnej. Wychowywał się z siódemką rodzeństwa.
Ukończył szkołę elementarną w Komorowie. Rodzina jednak byłą zbyt biedna, by mógł kontynuować naukę.
Działalność polityczną rozpoczął stosunkowo wcześnie, bo już w w 1905 roku. Wtedy właśnie wziął udział w strajku szkolnym. Uczniowie domagali się prowadzenia wszystkich zajęć w języku polskim.
- Ten strajki oczywiście ograniczył się do jednodniowych wagarów, a Roman Tuchowski działał pod wpływem swoich starszych kolegów - mówił historyk.
W 1910 podjął pracę w fabryce Bornsteina. Dwa lata później wstąpił do drużyny skautowej (twórcą tomaszowskiego skautingu był późniejszy generał Jan Sadowski - absolwent I LO).
W czasie I Wojny Światowej służył w Legionach Polskich. Brał udział w bitwach pod Majdanem Borzuchowskim, Jaskowem, Kostiuchnówką. W walkach został ranny.
W 1917 roku rozpoczął konspiracyjną działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej. Wkrótce został dowódcą tomaszowskiej kompanii taj organizacji. W jej skłąd wchodziły 4 plutony, w tym jeden uczniowski, dwa robotnicze oraz jeden złożony z mieszkańców okolicznych wsi. Współpracował z ramienia POW z Polską Radą Delegatów Robotniczych, która była wiodącą siłą polityczną w mieście. Odegrał znaczącą rolę w dniu 12 listopada 1918 roku, kiedy udało się rozbroić istniejący w Tomaszowie garnizon niemiecki (budynek dzisiejszej Poczty Polskiej).
Jak ustalił dr Andrzej Wróbel, bohater jego pracy badawczej, wziął udział w wojnie polsko bolszewickiej w latach 1919-1920, w ramach 11 Pułku Ułanów. Z tą jednostką przeszedł cały szlak bojowy. W tym czasie zaczął zdradzać po raz pierwszy swoje komunistyczne poglądy. Został nawet aresztowany i zdegradowany ze stopnia wachmistrza. Do Tomaszowa Mazowieckiego wrócił w marcu 1921 roku. Niedługo potem wstępuje do Związku Zawodowego Włókniarzy, Niezależnej Partii Chłopskiej, PPS, aby w końcu trafić do Komunistycznej Partii Polski. W KPP działa aż do jej rozwiązania w 1938 roku.
We wrześniu 1939 Roman Tuchowski, mając świadomość, że jako działacz komunistyczny może zostać aresztowany przez niemieckiego okupanta, opuszcza wraz z rodziną Tomaszów i udaje się na wschód. Zgłasza się na roboty w głąb ZSRR i pracuje przy wyrębie drzew w okolicach Kuryłowa. Po wybuchu wojny radziecko niemieckiej zostaje na Ukrainie. W grudniu 1943 rozpoczął współpracę z Armią Krajową.
- Do Armii Krajowej poszedł zapewne z pobudek czysto osobistych. Chciał ratować się przed tzw. rzezią wołyńską. Miał to być jego sposób na przeżycie - wyjaśnia Andrzej Wróbel.
Roman Tuchowski do rodzinnego miasta przybywa już 20 stycznia 1945 roku. Od razu zaczyna organizować tu komórki Polskiej Partii Robotniczej. Zostaje też Pierwszym Sekretarzem partii w naszym mieście.
Więcej dowiecie się z naszej relacji filmowej
***
Roman Tuchowski (notka IPN)
Członek PPR od 1945. Członek PZPR od 1948. Przewodniczący Komitetu NPCh w Tomaszowie Mazowieckim 1926-1927. Członek KPP 1926-1938. Sekretarz KD KPP w Tomaszowie Mazowieckim 1928-1931. Przewodniczący KM PPS-Lewica 1927-1931. Kwatermistrzostwo AK na Wołyniu 1943-1944. Przewodniczący PRN w Opocznie 1949-1950.
W okresie 08.07.1952-03.12.1956 wykluczony z PZPR "za załamanie się w okresie przedwojennym oraz za nieszczery stosunek do partii"
Napisz komentarz
Komentarze