Zamek Kazimierza Wielkiego w Inowlodzu

Zrekonstruowana średniowieczna warownia. Obecnie Miejskie Centrum Kultury. Liczne imprezy kulturalne i rekonstrukcje historyczne bronny zamek w Inowłodzu był jedną z blisko pięć­dzie­się­ciu mu­ro­wa­nych wa­row­ni, zbu­do­wa­nych za ży­cia i pa­no­wa­nia Ka­zi­mie­rza Wiel­kie­go. Wy­sta­wio­ny w la­tach 1356-66 peł­nić miał funk­cję sie­dzi­by lo­kal­nej ad­mi­ni­stra­cji i punk­tu obron­ne­go przy gra­ni­cy Pol­ski z pań­stwem ksią­żąt ma­zo­wiec­kich. Za­bez­pie­czał też po­blis­ki bród i ko­mo­rę cel­ną na szla­ku han­dlo­wym, któ­ry w tym miej­scu prze­kra­czał Pi­li­cę. Przed 1390 ro­kiem prze­szedł ty­tu­łem za­sta­wu w rę­ce bra­ci Ja­na i Abra­ha­ma Nie­mi­rów (Nie­mie­rza) No­wo­dwor­skich her­bu Na­łęcz, ale już w 1393 król Wła­dy­sław Ja­gieł­ło wy­ku­pił go i kil­ka lat póź­niej roz­bu­do­wał. Ja­gieł­ło bu­do­wał dla sie­bie, gdyż pod­czas swe­go dłu­gie­go pa­no­wa­nia go­ścił w Ino­wło­dzu co naj­mniej sześć ra­zy. Świad­czy to o du­żym zna­cze­niu ka­zi­mie­rzow­skie­go zam­ku i je­go znacz­nych wzglę­dach u mo­nar­chy, któ­ry pod ko­niec ży­cia umie­ścił tu­taj sta­ro­stwo z Pio­trem ze Stry­ko­wa ja­ko pierw­szym sta­no­wio­nym lo­kal­nym sta­ro­stą kró­lew­skim. W 1458 ro­ku wa­row­nia po­now­nie prze­szła w pry­wat­ną dzier­ża­wę - tym ra­zem w za­mian za po­ży­czo­ne Ka­zi­mie­rzo­wi Ja­giel­loń­czy­ko­wi 1000 flo­re­nów trzy­mał ją wo­je­wo­da ma­zo­wiec­ki Win­cen­ty z Gi­życ. Po nim na zam­ku miesz­ka­li Le­żaj­scy her­bu Na­łęcz, od któ­rych w 1515 od­ku­pił go bi­skup wro­cław­ski Ma­ciej na spół­kę z bra­tem, ka­szte­la­nem ra­dom­skim An­drze­jem Drze­wic­kim. Wkrót­ce po tej trans­ak­cji gmach spło­nął i przez kil­ka na­stęp­nych lat stał uszko­dzo­ny. Roz­po­czę­ta po 1519 ro­ku od­bu­do­wa po­łą­czo­na by­ła ze zmia­ną je­go ukła­du prze­strzen­ne­go i po­dzia­łów wew­nętrz­nych. Ko­lej­ne pra­ce (tak­że pro­wa­dzo­ne przez Drze­wic­kich) mia­ły miej­sce po ro­ku 1563, ogra­ni­czy­ły się one jed­nak tyl­ko do prze­bu­do­wy ze­spo­łu bram­ne­go i zmia­ny wy­stro­ju kom­nat zam­ko­wych. Jako ostatni mieszkali na zamku przedstawiciele rodu Lip­skich her­bu Ła­da. W 1648 ro­ku roz­po­czę­li przy­go­to­wa­nia do na­stęp­nej prze­bu­do­wy, któ­rej jed­nak ni­gdy nie ukoń­czo­no ze wzglę­du na wej­ście do Pol­ski i jej oku­pa­cję przez ar­mię szwedz­ką. Stra­te­gicz­ne po­ło­że­nie zam­ku spra­wi­ło, że kil­ka­krot­nie to­czy­ły się o nie­go za­cię­te po­tycz­ki, co fi­nal­nie do­pro­wa­dzi­ło do je­go znisz­cze­nia. Nie wia­do­mo do­kład­nie, ja­kie wy­da­rze­nie mia­ło de­cy­du­ją­cy wpływ na osta­tecz­ny upa­dek wa­row­ni, ale po­wszech­nie uwa­ża się, że pod­mi­no­wa­li ją i wy­sa­dzi­li w po­wie­trze wy­co­fu­ją­cy się w 1657 Szwe­dzi. Póź­niej nikt nie pod­jął już sku­tecz­nej pró­by ra­to­wa­nia bu­dow­li, któ­rej stan przez ko­lej­ne dwa stu­le­cia sys­te­ma­tycz­nie po­gar­szał się, a trak­to­wa­nie mu­rów ja­ko ka­mie­nio­ło­mu w dru­giej po­ło­wie XIX wie­ku spra­wi­ło, że ich po­zo­sta­ło­ści prze­sta­ły być wi­docz­ne na po­wierz­chni grun­tu. Na tym po­lu du­że "za­słu­gi" miał łódz­ki fa­bry­kant, nie­ja­ki An­to­ni Ur­ba­now­ski - na je­go po­le­ce­nie bo­wiem wy­wie­zio­no aż 600 stu­sów ka­mie­nia z zam­ku w ce­lu re­ali­za­cji ja­kieś bli­żej nie­okre­ślo­nej in­we­sty­cji nad rze­ką Pi­li­cą. W ko­lej­nych de­ka­dach prze­strzeń zam­ko­wa słu­ży­ła już tyl­ko ja­ko graj­do­łek, na któ­rym wy­pa­sa­no kro­wy - aż do lat 70-ych XX wie­ku, kie­dy roz­po­czę­to tu­taj pra­ce ar­che­o­lo­gicz­ne, za­koń­czo­ne w 1985 od­kry­ciem re­lik­tów śred­nio­wiecz­nych mu­rów i ich za­bez­pie­cze­niem w for­mie trwa­łej ru­iny. Pod­czas tych prac od­na­le­zio­no kil­ka­dzie­siąt ty­się­cy (!) ru­cho­mych za­byt­ków w po­sta­ci ce­ra­mi­ki, przed­mio­tów me­ta­lo­wych, ka­fli i in.