Zabytki w Powiecie Tomaszowskim

 

 

Gmina Będków

 

- Kościół w Będkowie p. w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - ufundowany w 1462r. przez Piotra i Mikołaja Wpinków, w stylu gotyckim. Jest budowlą jednonawową z krótkim zamkniętym wielobocznie prezbiterium, do którego przylegają zakrystia i skarbczyk. Cennym zabytkiem jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w ołtarzu głównym pochodzący z XV w. Przy murze kościelnym wznosi się murowana ośmioboczna dzwonnica - klasycyzująca budowla nakryta stożkowym dachem.
 

 Gmina Budziszewice

 

- Dworek Jana Chryzostoma Paska - poety w Węgrzynowicach wraz z otaczającym go XVIII-wiecznym parkiem i pomnikami przyrody
 

 

- Gotycki kościół p.w. Przemienienia Pańskiego w Budziszewicach

 

- Drewniany dom i młyn wodny po rodzinie Władysława Stanisława Reymonta - noblisty oraz stojąca w pobliżu lipa w miejscowości Prażki

 

Gmina Czerniewice

 

- Kościół parafialny p. w. Św. Jakuba Apostoła w Krzemienicy - wybudowany w stylu gotycko-renesansowym w 1598r.
 

 

- Kościół p. w. Św. Małgorzaty w Czerniewicach - z II połowy XIX w., drewniany z obrazami z XVI i XVII w., obok drewniana dzwonnica

 

- Park i klasycystyczny dwór drewniany z przełomu XVIII i XIX w. we wsi Chocim
 

 

- kapliczki przydrożne: z 1635 r. przy drodze z Lipia do Krzemienicy i z pocz. XIX w. w Podkonicach - ta druga z ciekawa figurką św. Jana Nepomucena

 

- zespół późnoklasycystycznych, murowanych budynków dworskich z ok. 1843 r. we wsi Studzianki.

 

 

Gmina Inowłódz

 

- romański kościół obronny p. w. św. Idziego w Inowłodzu, zbudowany w 1086 roku, a jego fundatorem był Władysław Herman, który w ten sposób uczcił narodziny swego syna - Bolesława Krzywoustego. Ponad mensą ołtarzową znajduje się cenny krucyfiks z XV w. Kościół jest jedną z najstarszych budowli sakralnych w Polsce, został zrekonstruowany po zniszczeniach w czasie działań I wojny światowej. Jest jednym z elementów Piastowskiej Drogi Romańskiej.

 

- Kościółek modrzewiowy w Spale p. w. Matki Boskiej Królowej Korony Polski - powstał w 1923 roku na polecenie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Wzniesiony w stylu podhalańskim z drewna sosnowego o konstrukcji zrębowej z przyściennymi słupami, na podmurówce z ciosów kamiennych.

 

- Kościół Św. Michała w Inowłodzu - zbudowany w 1520r., przebudowany w XIX wieku. Budowla jednonawowa, po przebudowie w stylu barokowym. Warto zwrócić uwagę na relikwiarz gotycki ze szczątkami Św. Idziego przeniesiony tu z inowłodzkiego kościółka romańskiego w czasie I wojny światowej.

 

- Synagoga z XIX wieku w Inowłodzu.

 

- Posąg żubra w Spale - stojący niegdyś pod Białowieżą, sprowadzony do Spały w końcu lat 20 XXw na polecenie Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

 

- Bunkry w Konewce - ukryty wśród lasów zagadkowy zespół poniemieckich schronów żelbetowych z czasów II wojny światowej. Najdłuższy z nich schron kolejowy o długości prawie 350 m zbudowano w latach 1940-1941. Do dzisiaj nie udało się wyjaśnić tajemnicy jego przeznaczenia.

 

- Ruiny zamku w Inowłodzu -

 

Historia

Po raz pierwszy zamek wspomniany jest w XIV-wiecznej Kronice Janka z Czarnkowa jako obiekt ufundowany przez polskiego króla Kazimierza Wielkiego. Na podstawie źródeł pisanych oraz badań archeologicznych jego powstanie datuje się na lata 1356-1366. Funkcją zamku była ochrona komory celnej znajdującej się na brodzie pilickim leżącym na szlaku handlowym biegnącym ze Lwowa przez Sandomierz do Torunia. Obok zamku w Łęczycy był jednym z dwóch zamków królewskich znajdujących się na terenie ziemi łęczyckiej.

 

Pierwszym zanotowanym kasztelanem inowłodzkim był Piotr Tłuk ze Strykowa herbu Jastrzębiec, jeden z zaufanych urzędników króla Władysława Jagiełły. Pod koniec XIV wieku zamek należał do Jana i Abrahama Niemirów (Niemierza) Nowodworskich herbu Nałęcz jednak w 1393 roku Władysław Jagiełło wykupił go i ze względu na ważne położenie przywrócił mu własność królewską.

 

W 1515 roku Adam Drzewicki otrzymał konsens królewski na wykupienie starostwa inowłodzkiego od małogoskiego kasztelana Leżeńskiego. Od tego momentu zamek stał się własnością zamożnego polskiego szlacheckiego rodu Drzewickich herbu Ciołek, którego najbardziej znanym przedstawicielem był Maciej Drzewicki.

 

Wkrótce potem miasto wraz z zamkiem zostało zniszczone przez pożar. Zamek był czterokrotnie przebudowywany na przełomie XIV i XV wieku, w pierwszej ćwierci XVI, drugiej połowie XVI i w połowie XVII wieku. Druga zasadnicza rozbudowa zamku przeprowadzona w latach 1521-1526 wiązała się prawdopodobnie z działalnością Adama Drzewieckiego, brata Macieja, który na czas rozbudowy rodowej siedziby w Drzewicy przeniósł do Inowłodza swoją rodzinę. W tym okresie zamek inowłodzki przeszedł największą i zasadniczą przebudowę oraz został umocniony.

 

Po śmierci Adama oraz biskupa Macieja dobra inowłodzkie odziedziczyli synowie tego pierwszego: sekretarz królewski oraz kustosz łęczycki Maciej Drzewicki (1503-1575) oraz Adam Drzewicki (zm. 1569), który pełnił funkcję starosty inowłodzkiego od 1561 roku.

 

W połowie XVII wieku właścicielem została rodzina Lipskich herbu Łada. Od 1648 roku starostą inowłodzkim był dworzanin królewski Jan Olbracht Lipski z Lipia, który rozpoczął kolejną przebudowę przerwaną przez wojnę ze Szwecją. W Inowłodzu 9 września 1655 roku miała miejsce potyczka wojsk Rzeczypospolitej z wojskiem szwedzkim. W roku 1655 w rejonie Inowłodza oraz Piotrkowa wybuchło powstanie przeciwko Szwedom. W okresie tym znanym jako potop szwedzki zamek kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W wyniku działań wojennych w latach 1655-1657 uległ zniszczeniu i przestał pełnić funkcje obronne, stopniowo popadając w ruinę.

 

Konstrukcja zamku

Zamek wybudowano w stylu gotyckim, na planie prostokąta, z dwiema narożnymi ośmiobocznymi wieżami średnicy ok. 10 metrów. Otoczony był murem kamiennym grubości 2,4 metra oraz fosą zasilaną wodą z rzeki Pilicy, przez którą przerzucony był drewniany most. Pierwotnie ogólna powierzchnia zamku wynosiła 1500 m², a po pierwszej przebudowie wzrosła do 1690 m², co stawia go w szeregu zamków średniej wielkości. Łączna powierzchnia użytkowa inowłodzkiego zamku wynosi 1250 m².

 

Odbudowa

Od potopu szwedzkiego zniszczony zamek nie był restaurowany przez ponad 300 lat. W XIX wieku zniszczeń dopełniła rozbiórka murów oraz budynków zamkowych, które stały się źródłem kamienia dla okolicznej ludności. Łódzki fabrykant Antoni Urbanowski wykorzystywał go również w 1880 roku jako materiał do umacniania brzegów Pilicy pod planowaną inwestycję. Pierwsze naukowe badania pozostałości zamku podjęto dopiero po zakończeniu II wojny światowej w roku 1949. W okresie PRL przygotowano pierwsze plany mające na celu zabezpieczenia reliktów zamku i odbudowy w formie tzw. ruiny trwałej. Planów tych nie zrealizowano z braku funduszy.Od 2007 roku ruiny zamku zostały objęte planami odbudowy oraz rekonstrukcji. Projekt realizowany jest ze wsparciem finansowym Unii Europejskiej, która dofinansowała go w kwocie 5 602 698 złotych. Łączna suma realizacji projektu to koszt 7 470 264 złotych.Zrekonstruowany zamek stanowić ma w przyszłości nową siedzibę dla inowłodzkich instytucji gminnych jak dom kultury, biblioteka, punkt informacji turystycznej oraz Muzeum Ziemi Inowłodzkiej.

 

Źródło: Wikipedia

 

Zdjęcia Zamku

 

Otwarcie zamku

 

 

 

Gmina Rokiciny

 

- Zajazd poczty konnej w Rokicinach - budynek w stylu eklektycznym stojący tuż obok przejazdu kolejowego w Rokicinach. Został wzniesiony w 1848r. z przeznaczeniem na zajad poczty konnej. W końcu lat 80-tych poddany został gruntownej konserwacji, po której przeszedł on we władanie Gminnego Ośrodka Kultury.

 

- Figurka przydrożna z II połowy XVIII w. przy drodze Łaznów - Ujazd
 

 

- Kościół p. w. Matki Boskiej Różańcowej w Łaznowie - zbudowany w latach 1755-1756 w miejscu świątyni z XV w. Wewnątrz rokokowy ołtarz główny oraz organy pochodzące z tego samego okresu. Obok kościoła stoi XVIII - wieczna drewniana dzwonnica
 

 

- zabytkowa kapliczka z połowy XVIII w. w Popielawach
 

 

- Kościół p.w. Matki Boskiej Różańcowej w Chrustach Nowych

 

Gmina Rzeczyca

 

- Kościół p. w. św. Katarzyny - murowany, neorenesansowy 1889-1890, architekt Kornel Szretter, chrzcielnica z XVI wieku, piaskowane kropielnice zdobione herbem Poraj, portret ks. Jędrzeja Kitowicza
 

 

- Figurka pamiątkowa z kapliczką z 1607r. z herbami Ciołek i Rawicz
 

 

- dobrze utrzymany park podworski w Rzeczycy, założony prawdopodobnie w 2. połowie XVIII wieku i stanowiący jedyną pozostałość po dawnym zespole dworskim. Sam dwór rozebrano w 1962 roku
 

 

- dawna karczma w Rzeczycy ze stylowym wystrojem wnętrza
 

 

- pięknie położony park z XVIII wieku w Grotowicach, na wysokiej skarpie Pilicy, tarasowo opadający ku rzece

 

Gmina Tomaszów Mazowiecki

 

- Kościół i klasztor franciszkanów p. w. św. Anny - kościół barokowy został wzniesiony w latach 1683-1699 w Smardzewicach, ze sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Mieszczą się w nim ołtarze w różnorodnych formach. Na parterze klasztoru każde pomieszczenie ma sklepienie o innym kształcie. Budowle otoczone są murem z neogotycką bramą wejściową z XIX wieku.
 

 

- Bunkry w Jeleniu - kompleks schronów poniemieckich składający się z ośmiu naziemnych obiektów. Najprawdopodobniej była to podziemna fabryka zbrojeniowa, z niewielkim naziemnym zapleczem. Głównym obiektem jest ok. 350 m schron kolejowy zbudowany na bzie łuku. Wysokość bunkra wynosi ok. 9 m, a szerokość przy podstawie 15 m. Istnieją teorie, że pod schronem znajdują się wielopoziomowe podziemia. Drugim co do wielkości obiektem Jelenia jest tzw. siłownia.
 

 

- Dworek szlachecki z II połowy XIX w. w Świńsku
 

 

- Dworek szlachecki z początków XX w. w Zaborowie
 

 

- zespół stanowisk archeologicznych z okresu wpływów rzymskich w Ciebłowicach

 

Gmina Ujazd

 

- Pałac Antoniego Ostrowskiego w Ujeździe - wybudowany w stylu neogotyckim w 1812 roku. w miejscu wcześniejszego, XVII-wiecznego pałacu dzieła Kaspra Denhofa, który z kolei budując go wykorzystał mury po zniszczonym zamku.
 

- Barokowy kościół Św. Wojciecha - wraz z dzwonnicą wybudowana w XVIII wieku w stylu klasycystycznym i pobliskim dworkiem

 

Gmina Żelechlinek

 

- Kościół p. w. Św. Bartłomieja z początku XX w. jego fundatorem został ówczesny proboszcz, ks. Dominik Prażmo.

 

- drewniana chałupa z końca XIX w. w Żelechlinku
 

 

- cmentarz z XIX - wiecznymi nagrobkami w Żelechlinku
 

 

- dawny układ przestrzenny wsi Żelechlinek mający charakter typowej wielodrożnicy.