Przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku x lat oznaczane jest w literaturze przez ex i wyraża średnią liczbę lat jaką ma do przeżycia – przy danych warunkach umieralności populacji – osoba w wieku x ukończonych lat. Szczególnie często wykorzystywany jest parametr e0 nazywany przeciętnym oczekiwanym trwaniem życia w momencie urodzenia (lub krócej – przeciętnym trwaniem życia). Miernik ex wyliczany na podstawie danych dotyczących liczby zgonów i liczby ludności według wieku i płci na środek danego roku kalendarzowego. Przeciętne dalsze trwanie życia jest znane przede wszystkim jako miernik używany do określenia wysokości emerytur.
W Polsce, podobnie jak w innych krajach, umieralność wśród mężczyzn jest wyższa względem kobiet. Skala tego zjawiska jest natomiast znacznie większa niż w większości krajów europejskich. Mimo iż w latach 90. różnica między przeciętnym trwaniem życia kobiet i mężczyzn malała (w 1991 r. – 9,2 roku; w 2001 – 8,2 roku), pierwsza dekada XXI wieku przyniosła wzrost tej wartości do 8,7 (w latach 2006–2008). Do 2014 r. spadła nieznacznie poniżej 8,0 i od tego czasu utrzymuje się na zbliżonym poziomie. W 2020 r. wyniosła ona 8,1 roku. Wyższa umieralność wśród mężczyzn względem kobiet występuje w niemal wszystkich grupach wieku. Dla przykładu W 2020 r. przeciętne dalsze trwanie życia 15-latków wynosiło dla chłopca 58 lat, natomiast dla dziewczynki 66,1 roku. W porównaniu z 1990 r. jest to o 4,9 roku więcej w przypadku chłopców i o 4,3 roku więcej w przypadku dziewcząt.
W 2020 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 72,9 roku i było o 0,8 roku dłuższe niż dla mężczyzn na wsi. W przypadku kobiet zamieszkałych w miastach trwanie życia wynosiło 80,8 roku i było o 0,2 roku wyższe niż dla kobiet na wsi. Różnica między kobietami a mężczyznami mieszkającymi w miastach wynosi 7,9 roku (w 1991 r. – prawie 9; w 2001 – 7,8), natomiast na wsi – 8,5 roku (w 1991 r. – 9,7, w 2001 – 8,8).
Poziom umieralności w Polsce był bardzo wysoki bezpośrednio po drugiej wojnie światowej. W 1950 r. przeciętna długość trwania życia mężczyzn wynosiła nieco ponad 56 lat, natomiast kobiet prawie 62 lata. W dekadzie lat 50. obserwowano szybki spadek poziomu umieralności, a tym samym wyraźny wzrost trwania życia. Ta korzystna tendencja utrzymywała się również w następnym dziesięcioleciu, chociaż proces ten postępował znacznie wolniej. W okresie kolejnych 20 lat (lata 70. i 80.) średnia długość trwania życia mężczyzn prawie nie uległa zmianie – okresowo notowano nawet jej spadek – natomiast kobiet wzrosła zaledwie o 2 lata.
Dekada lat 90. przyniosła zmianę tej niekorzystnej tendencji. W latach 1991–2019 przeciętne trwanie życia wydłużyło się dla mężczyzn o 8,2 roku, a dla kobiet o 6,7 roku (Wykres 2). Tak znaczny wzrost osiągnięto poprzez istotny postęp w zmniejszeniu ogólnego poziomu umieralności zarówno mężczyzn, jak i kobiet, w tym bardzo istotne znaczenie miał wyraźny spadek umieralności niemowląt. W 2019 r. w Polsce mężczyźni żyli średnio o 18 lat dłużej niż w połowie ubiegłego stulecia, natomiast kobiety o 20 lat dłużej.
Wydłużanie się przeciętnego trwania życia w trzech ostatnich dekadach dotyczyło wszystkich województw w Polsce, ale szczególnie dotyczyło to mężczyzn zamieszkałych województwach: pomorskim, zachodniopomorskim, śląskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim i opolskim. Dla nich w latach 1990–2019 średnie trwanie życia wydłużyło się o więcej niż 8 lat. W okresie tym najniższy wzrost notowano w województwie lubelskim i świętokrzyskim (7,1 roku). Dla kobiet największy przyrost trwania życia zanotowano w województwie opolskim i pomorskim (7,1 roku), natomiast najmniejszy w województwie warmińsko-mazurskim i lubelskim (6 lat).
Spadek długości przy pandemii Covid 19
W 2020 r., w związku z epidemią COVID-19, nastąpił gwałtowny spadek oczekiwanej długości trwania życia we wszystkich województwach, zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. W przypadku mężczyzn największy spadek odnotowano w świętokrzyskim (1,8 roku), najmniejszy w warmińsko-mazurskim (o rok). Dla kobiet spadek najwyższy był w łódzkim i podkarpackim (1,4 roku), najniższy w kujawsko-pomorskim, pomorskim oraz zachodniopomorskim (0,6 roku).
W Polsce występuje duże zróżnicowanie przeciętnego trwania życia w zależności o obszaru kraju. W roku epidemii Covid-19 2020 r. rozpiętość między skrajnymi wartościami wskaźnika dla mężczyzn wynosiła 2,7 roku. Najkrócej żyli mężczyźni mieszkający w Łódzkim (71,1 roku), natomiast najdłużej w Małopolskim i Podkarpackim (odpowiednio 73,8 i 73,7 roku).
Wśród kobiet zróżnicowanie jest mniejsze i wynosi 2,3 roku. Najdłużej żyją kobiety mieszkające w województwach we wschodniej i południowo-wschodniej części Polski. Najdłuższym życiem cieszą się kobiety w Podlaskim i Podkarpackim - dożywają przeciętnie (odpowiednio) 81,9 oraz 81,8 roku. Z najkrótszym trwaniem życia kobiet mamy do czynienia w województwie łódzkim - to 79,6 roku.
Raport GUS wskazuje na odnotowaną w 2020 r. rozpiętość między skrajnymi wartościami oczekiwanego trwania życia w polskich podregionach - wynosiła 5,4 roku dla mężczyzn i 3,5 roku dla kobiet. Najkrócej mężczyźni żyli w piotrowskim (70 lat), najdłużej w podregionie miasta Kraków (75,4 roku). Kobiety natomiast najkrócej żyły w podregionie katowickim (79,1 roku), najdłużej w białostockim (82,6 roku).
Urząd zwraca też uwagę na podregiony tworzone przez największe miasta w kraju - skupiają one 6,3 milionów mieszkańców, czyli 16,3% ogółu ludności kraju. Należą do nich miasta: Kraków, Łódź, Poznań, Szczecin, Warszawa, Wrocław a także podregiony katowicki i trójmiejski. W tych miejscach kobiety i mężczyźni żyli dłużej niż wynosi średnia ogólnokrajowa. W 2020 r. najdłuższe trwanie życia wśród kobiet zanotowano we Wrocławiu (82,3 roku), natomiast najdłuższe wśród mężczyzn w Krakowie (75,4 roku).
Napisz komentarz
Komentarze