Oskar Lange urodził się w Tomaszowie 27 lipca 1904 roku. Swoją edukację rozpoczął w naszym mieście w Szkole Handlowej (obecnie I Liceum Ogólnokształcące). Następnie uczęszczał do Szkoły Handlowej Kupiectwa Łódzkiego w Łodzi oraz Gimnazjum Filologicznego w Tomaszowie. Na lata 1922-1926 przypada okres studiów - przez rok na Uniwersytecie w Poznaniu a potem przez dwa lata na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Rok 1928 przyniósł mu doktorat (Koniunktura w życiu gospodarczym Polski 1924-1932) natomiast 1931 habilitację (Statystyczne badania koniunktury gospodarczej-praca przedstawiona na Wydziale Prawa UJ). Do 1934 roku zajmował się teorią statystyki na UJ.
W tym też roku spod jego pióra wyszła pierwsza publikacja, którą Lange poświęcił socjalistycznemu modelowi gospodarki pod tytułem Droga do socjalistycznej gospodarki planowej. Wśród postulatów natury społecznej i gospodarczej zamieścił Oskar między innymi: wywłaszczenie wszystkich banków (bez żadnych wyjątków) i połączenie ich w Bank Centralny, który to finansowałby i kontrolował ogół gospodarki, czy też parcelację wszystkich gospodarstw rolnych mających powierzchnię większą niż 20 ha pomiędzy małorolnych i bezrolnych chłopów. Wszelkie działania opisane w Drodze… miały przynieść radykalną zmianę roli klasy robotniczej, wzrost dochodu społecznego oraz jego równomierny podział. Wyłania się tu więc obraz gospodarki scentralizowanej, który na długie lata utrwali się w Związku Radzieckim i jego satelitach (w tym w PRL).
Przez następne dwa lata, do 1936 roku, Lange przebywał w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii jako stypendysta i wykładowca. W drugiej połowie 1936 roku powrócił na krótko do Krakowa, aby objąć katedrę statystyki. W roku następnym przenosi się na Uniwersytet Kalifornijski jako wykładowca ekonomii, w dalszej kolejności zaś znajduje przystań na Uniwersytecie w Stanford. Od 1938 roku do końca II wojny światowej pracował w Chicago na tamtejszym Uniwersytecie jako profesor.
Jeszcze w 1938 roku ukazał się jego artykuł, zatytułowany Istota socjalizmu. Lange zwięźle charakteryzuje w nim gospodarkę socjalistyczną. Socjalizm opisuje jako społeczeństwo bezklasowe, które zbudowane jest na zasadzie społecznej własności środków produkcji i organizacji pracy. Dalej mówi o tym, iż warunkiem niezbędnym dla wprowadzenia socjalizmu, jest uspołecznienie gospodarki. Ma to się odbyć poprzez zniesienie własności prywatnej oraz poprzez społeczne kierowanie. W wyniku wprowadzenia socjalistycznego modelu gospodarki sytuacja materialna społeczeństwa miała ulec znacznej poprawie dzięki właściwej redystrybucji dochodów i podwyższeniu efektywności ekonomicznej.
Oskar Lange nie miał żadnych wątpliwości, iż gospodarka socjalistyczna jest o wiele bardziej efektywna. Przyczyn takiego myślenia tego, niezależnie jakby go oceniać, wybitnego tomaszowianina należy szukać w sytuacji jaka wytworzyła się na świecie w latach trzydziestych. Wtedy to, w wyniku Wielkiego Kryzysu gospodarka kapitalistyczna znalazła się w sytuacji, w jakiej nie była nigdy przed i nigdy po tym załamaniu. Wtedy to zakwestionowano np. tzw. niewidzialną rękę rynku oraz zaczęto sporo mówić o roli państwa w życiu gospodarczym. Jedynym krajem, który nie doświadczył recesji, był Związek Radziecki, który szczycił się wzrostem produktu krajowego. Swoje robiła również komunistyczna propaganda. Modne stały się wtedy wycieczki do ZSRR i zachwyty nad tamtejszym modelem gospodarczym. Dlatego też ówcześnie poglądy Oskara Lange trafiały na podatny grunt.
Pomimo trwającej od 1939 roku wojny, Lange aktywnie działał zarówno społecznie jak i politycznie. Utrzymywał liczne kontakty z amerykańskimi socjalistami. Przed samym agresją hitlerowską współpracował z emigrantami związanymi z PPS. Jako przedstawiciel tej partii był wiceprezesem Zarządu Głównego Amerykańskiego Związku Wyzwolenia Polski.
W roku 1941 tworzy zarys programu Gospodarcze podstawy demokracji w Polsce w którym to dowodzi, że jakikolwiek program odbudowy gospodarki w duchu demokratycznym musi oprzeć się na trzech podstawowych filarach: pełnym zatrudnieniu, rozdziale społecznego dochodu dokonującym się w sposób sprawiedliwy oraz przeciwdziałaniu koncentracji potęgi gospodarczej w kapitale prywatnym oraz państwowej biurokracji.
Od 1943 roku rozpoczął działać publicznie na rzecz ponownego zbliżenia Polski i Związku Radzieckiego, publikując również Apel do rozsądku. Współorganizował w tym czasie między innymi Ligę Kościuszkowską (polska organizacja lewicowa o profilu społeczno-politycznym, założona w 1943 w Detroit; popierała tworzenie się Dywizji Kościuszkowskiej) oraz Amerykańsko-Polską Radę Robotniczą. W 1944 roku Związek Patriotów Polskich zaprosił go na rozmowy z Józefem Stalinem na temat przyszłości Polski. Po powrocie do Ameryki relację ze spotkania z przywódcą ZSRR złożył relację Stanisławowi Mikołajczykowi (premierowi rządu na uchodźstwie) oraz prezydentowi Rooseveltowi.
Warto również wspomnieć o tym, iż od 1939 roku należał do elitarnego Fellows of Econometric Socjety oraz pełnił do końca wojny funkcję redaktora naczelnego czasopisma Econometrica.
Na tym chciałbym zakończyć na razie opowieść o Oskarze Lange, jego kariera po II wojnie światowej zostanie przeze mnie nakreślona w osobnym tekście w najbliższej przyszłości.
Korzystając również z okazji chciałbym życzyć wszystkim Czytelnikom i Sympatykom portalu NaszTomaszów.pl zdrowych, spokojnych oraz rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia oraz udanej nocy sylwestrowej i szampańskiego Nowego Roku.
Napisz komentarz
Komentarze