Wizyta na czerwcowej sesji Rady Miejskiej nie nastroiła mnie optymistycznie. Potężne zadłużenie Tomaszowa, koszty jego obsługi oraz koszty utrzymania nowych, planowanych inwestycji. Trudno reagować spokojnie patrząc co się dzieje na naszych oczach. Tym razem zadłużamy się obligacjami, a nie kredytem. Ale istota rzeczy ta sama. I obligacje i kredyt trzeba spłacić/wykupić i to z odsetkami, a nowe inwestycje generują milionowe koszty utrzymania na przyszłość.
Obligatoryjnie za obligacjami
Prezydent zaproponował, a radni wyrazili zgodę na emisję lokalnych obligacji. Pojawi się więc kolejne 34 miliony miejskich długów. Nie przekonuje mnie pokrętna argumentacja, że jest to bardziej niż kredyt elastyczny sposób finansowania. Dług, to dług i nic więcej. Trochę inna specyfika i zasady. Ok. Tylko, że ważne jest coś innego. Mianowicie obligacje nie wliczają się do ustawowych limitów zadłużenia samorządów. Dzięki nim można zadłużyć się więcej niż samym kredytem. Tu jest wg mnie cel i uzasadnienie ich emisji. Reszta to rzeczy mniej istotne. Tak czy owak przecież przyjdzie kiedyś czas ich wykupu. Nie będą tego robić obecni radni ani prezydent. Problem, niczym kukułcze jajo został podrzucony następcom. Nie łudźmy się, że to prezydent Witko i dzisiejsi radni będą spłacać długi. Zapłacimy wszyscy, w tym nasze dzieci. Każdy Tomaszowianin i może to będzie tytułowe po 4 tysiące złotych na każdego mieszkańca, w tym niemowlaki i emerytów.
Wartość obligacji to 34 miliony złotych. Spłacać będziemy je dopiero od 2021, co potrwa aż do roku 2030 r. Oprócz tego są dziesiątki milionów złotych starych i obecnie zaciąganych kredytów. Administracja ma to do siebie, że najczęściej generuje koszty, przychodów na ich pokrycie szuka zaglądając do naszych portfeli. Politycy zaś kochają za nasze /mieszkańców/ pieniądze dawać nam "prezenty". Tylko szkopuł tkwi w tym czy te "prezenty" generują rozwój gospodarczy miasta i nowe dochody budżetu czy są igrzyskami czyli konsumpcją i otchłanią kosztów do finansowania w przyszłości?
Wszystko jest umiarkowanie dobrze, gdy zadłużenie finansuje rozwój gospodarczy miasta czy regionu, czyli generuje więcej dobrze płatnych miejsc pracy i dodatkowe dochody z których można te długi spłacić. Dobrym przykładem tutaj byłby nowy Dworzec Fabryczny w Łodzi. To ma głęboki sens i wiele samorządów na świecie na takich inwestycjach oparła sukcesy rynkowe czy społeczne. Dramat zaczyna się, gdy samorząd miejski w ten sposób finansuje wydatki, które są luksusową konsumpcją w tym sensie, że oprócz kosztów samego zadłużenia generują na dziesiątki lat masę kosztów utrzymania. Nie przysparzaja wartości dodanej gospodarczo. Takie działanie przypomina szarpanie się wisielca na sznurze byle umrzeć chwilę później, czy politykę byle mnie znów wybrali i potem się będę martwił albo gdzieś indziej awansuję. Nie przypomina mi to dobrego gospodarowania. Dlatego o tym piszę nie licząc na popularność i licząc się z atakami zachwyconych obecną władzą miasta. Powiat zostawiam, tu nie dzieje się nic zmuszającego do bicia na alarm, a problemy choćby szpitala nie są w mojej ocenie na gruncie finansowym tylko merytorycznym...
Za milczącą aprobatą
Decyzje o emisji obligacji, zaciąganiu kredytów, nakładaniu na mieszkańców kolejnych podatków i obciążeń są decyzjami niezwykle poważnymi, które wymagają chociażby odrobiny publicznej dyskusji. To nie kolejny koncert grupy "Piękni i Młodzi", czy festyn na Placu Kościuszki. Notabene Placu zrewitalizowanym przez Prezydenta Zagozdona z udziałem środków z Sejmiku, którym zarządza koalicja PO z PSL. Jeszcze jako Skarbnik Miasta w 1999 roku ostrzegałem przed nadmiernym zadłużaniem Tomaszowa Mazowieckiego. Wtedy było ono na poziomie niewiele ponad 10 milionów złotych. Obecnie sięga, według Wieloletniej Prognozy Finansowej już 100 milionów. Jeśli doliczyć do tego 34 miliony obligacji to już mamy 134 miliony. No, ale słyszymy, że kolejne inwestycje i pomniki politycznej ambicji czekają na realizację, więc zapewne będzie długów jeszcze więcej. Co znaczy, że będzie jeszcze więcej kosztów utrzymania nowych obiektów do sfinansowania.
Wiele osób zwróci mi uwagę, na to, że budżet miasta jest ponad 2 krotnie wyższy. Jednak wzrost nie bierze się z przyrostu dochodów własnych, ale z większej liczby zadań nałożonych na samorząd i dostępności środków unijnych. Jak chodzi o dochody własne i sumę obciążeń obsługi zadłużenia to nie jest wesoło, będzie tylko gorzej. W dodatku na naszych oczach władze miasta zaciskają nam na szyi sznur zadłużenia. Następcy Witko i Rady Miasta z 19 radnymi PIS będą ponad 10 lat spłacać te długi. No właśnie tylko, że za tymi długami na same budowy i obiekty przyjdą za tym potężne koszty utrzymania. Tym bardziej boli, że Rada głosuje i milcząco aprobuje wszystko, co przedstawia jej Prezydent do przegłosowania. Zamiast rzeczowych pytań mamy ciszę rodem z PRL-u. Naród z partią, partia z narodem. Byłoby to może śmieszne, gdybym nie pamiętał z przeszłości jak reprezentanci PIS w Radzie Miasta, protestowali i atakowali rosnące zadłużenie. No cóż...punkt siedzenia.
Radni w dyskusjach prywatnych mówią, że to o czym mówię doskonale rozumieją, ale niechcą się narażać wyborcom. Ci z kolei widzą stadion czy tor i nie widzą zadłużenia i tego ile w przyszłości za to zapłacą. Może to być 3 do 4 tysięcy złotych na osobę, a może i więcej. Tylko dokąd z takim podejściem dojdziemy? Do komisarza finansowego w gminie lub/i komornika ?
Kilka ważnych liczb
Warto sięgnąć do dokumentów źródłowych. We prognozie finansowej planowane zadłużenie na bieżący rok to blisko 97 milionów złotych. Tegoroczny deficyt sięga z kolei 24 milionów. Dalej przeglądając budżet widzimy, że wydatki inwestycyjne pochodzące ze środków własnych miasta, to jedynie 7,6 miliona. Jest to mniej niż wynosi kwota obejmująca roczną obsługę aktualnego zadłużenia. Widać wyraźnie, że już znajdujemy się na skraju obłędu finansowego. Analizując wydatki budżetowe i rosnące zadłużenie przyjrzeć się trzeba podobnym dokumentom z innych okresów. Spadające zadłużenie wykazywane w kolejnych latach w wieloletnich prognozach ma się nijak do rzeczywistości. Wystarczy spojrzeć na dokument z ostatniego roku kadencji Rafała Zagozdona.
Przyrost zadłużenia miasta /bez uwzględnienia spółek/ w latach 2012-2017 - w milionach złotych
Prognozował on na 2017 rok zadłużenie w kwocie o niemal połowę mniejszej niż ma to miejsce obecnie (51,5). Natomiast wydatki inwestycyjne na zadania prowadzone ze środków własnych sięgały 16,5 miliona. Co to oznacza? Otóż robiliśmy dwukrotnie więcej za własne pieniądze niż ma to miejsce obecnie. Nie raz krytykowałem Rafała Zagozdona za brak odwagi czy aktywności w pozyskiwaniu środków. Nie tylko zresztą ja. Dziś muszę przyznać, że prowadził zrównoważoną politykę budżetową i racjonalnie gospodarował finansami. Może za pasywnie, ale rozsądnie. Przynajmniej na tle tego co mamy obecnie. W tym sensie, że nie podejmował inwestycji generujących na masę lat gigantycznych stałych kosztów. To z czym mamy obecnie do czynienia to strażacy, którzy gasząc pożar na dachu bloku niszczą cały ten blok zalewając go doszczętnie wraz z otoczeniem po fundamenty. No zrobiło się aktywniej i zaczęło się dziać. Tylko nie inwestujemy w infratrukturę techniczną czy nowe wykupione tereny, rozwój gospodarczy tylko w luksuową konsumpcję. Nie o to chodziło i nie o to chodzić powinno dobremu gospodarzowi w Tomaszowie. Każdy ma prawo mieć swoje zdanie i ja również.
Dynamika wzrostu dochodów wynikających z udziału w podatku dochodowym mieszkańców Tomaszowa w latach 2012 - 2017 - w milionach złotych.
Porównując dwie zamieszczone grafiki widać wyrażnie, że dynamika wzrostu zadłużenia jest kilkakrotnie wyższa niż wzrost wpływów z tytułu udziału miasta w podatkach dochodowych. Jest to tym bardziej niepokojące, że wzrost ten w dużej mierze zawdzięczamy wyższemu procentowemu udziałowi, określanemu odgórnie przez Rząd. Oznacza to, najkrócej mówiąc, że działania władz lokalnych na jego przyrost miały stosunkowo niewielki wpływ,.
[reklama2]
Budujemy i... już
Wiele osób wskazuje na to, że aby miasto się rozwijało trzeba brać kredyty. I jest to prawda. Zadłużają się samorządy i Państwa. Podstawowym pytaniem jest to: na jakie cele to zadłużenie jest przeznaczane, bo chyba nikt nie ma wątpliwości, że w infrastrukturę należy inwestować. W przypadku wielkich miast budowa marki i przyciąganie nowych mieszkańców może się przekładać na wzrost budżetów przynajmniej średnioterminowo. Wymaga to wielkich nakładów także na socjal, kulturę i promocję nowoczesnego, atrakcyjnego wizerunku. O tym czy w Warszawie, czy Łodzi czy Krakowie zainwestuje Dell w fabrykę czy któraś centrala Banku postawi swój biurowiec może również decydować ogólna atrakcyjność miasta, a nawet nowe ZOO, która wymaga wydatków i nakładów na zachęcenie decydentów. Zgoda. Tylko jak ma się to do średniego powiatowego miasta w centrum Polski? Według mnie... nijak. To co dla Warszawy czy Łodzi ma sens to dla Tomaszowa jest po prostu samobójstwem finansowym. Rozmiary tego samobójstwa poczujemy spłacając 34 miliony obligacji od 2021 roku.
Problemem największej inwestycji czyli Toru Łyżwiarskiego może okazać się nie kredyt ponad 20 milionów złotych na jego budowę, ale bieżące utrzymanie. Pomijam już to, że Tor powinien być budowany i utrzymywany przez Centralę COS - oczwyiście, że w Tomaszowie w ramach COS OPO Spała. I tylko taki scenariusz byłby dla Tomaszowa sukcesem. Szacowane koszty utrzymania toru łyżwiarskiego vel sali imprezowej dla mieszkańców to może i 5 milionów złotych rocznie. Kto wie, może i o wiele więcej. Realnych szacunków jak dotąd nikt nie przedstawił. Ale musimy pytać, musimy, bo zapłacimy za tor i inne inwestycje z budżetu biednego Tomaszowa. Zapłacimy my i nasze dzieci. Nikt inny.
Należy pamiętać, że nie ma w Polsce podobnego obiektu sportowego, którego działalność udawałoby się zbilansować i to nawet w tak dużych miastach jak Łódź, Gdańsk, czy Kraków. Tam mamy wielofunkcyjne hale sportowe, które mogą być wykorzystywane do różnych celów i to z pełnym zapleczem komunikacyjnym w postaci parkingów czy gastronomii. Warszawę stać na budowę hali lodowej i na jej utrzymanie przez np. przez 30 lat. Tomaszowa wg mnie nie.
Policzmy szybko: 10 lat po 5 milionów złotych to 50 milionów złotych na utrzymanie takiego "sukcesu". W ciągu 20 lat (1990-2010) tyle zadłużył się Tomaszów na ok 50 mln zł..Obecna władza te 50 mln zł kosztów, bez wielkiej debaty o referendum lokalnym nawet nie wspominając, zapisuje do przyszłych wydatków budżetu miasta. Wygląda, że masa ludzi się z tego cieszy zapominając, że w najbliższych latach ileś mniej wyremontujemy szkół, ileś mnie zapłacimy nauczycielom czy urzędnikom, czy mniej zrobimy nowych ulic lub na 100 innych spraw nie będzie pieniędzy. Można tak wyliczać od schroniska dla zwierząt przez oczyszczanie czy MOPS etc... Może i na upartego nas stać, ale naprawdę MUSIMY MIEĆ ŚWIADOMOŚĆ, że odbędzie się to kosztem kosztem masy niezbudowanych lub nieremontowanych ulic miejskich, kosztem postępującej ruiny tkanki komunalnej w TTBS, kosztem braku inwestycji w infrastrukturę typu wykup i uzbrojenie terenów dla inwestorów, kosztem braku działań w ochronie środowiska (woda, śmieci, powietrze), kosztem stanu i jakości oraz wynagrodzeń pracowników oświaty i placówek kultury. I tak można mnożyć i wyliczać i dojść jeszcze raz choćby do niedofiansowanego schroniska dla psów etc....
Nie chodzi o to by nie budować, ale by środki wydawać w sposób racjonalny. W Tomaszowie brakuje hali sportowo widowiskowej z prawdziwego zdarzenia. Jak się okazuje jednak, na obecnie budowanym obiekcie nie będzie można rozgrywać np. meczy siatkarskich, a przecież nie tylko łyżwiarstwem nasze miasto stoi. Już na swoim FB prezydent Witko zapowiedział budowę kolejnego obiektu. Naprawdę przyznam, że widziałem wiele, ale takiej polityki nie. Nie można było tych rzeczy połączyć w 1 inwestycję? Naprawdę? Na cotygodniowe mecze siatkarskie przychodzi nawet kilkuset kibiców. Czemu więc nie przewidziano tego od razu? Czy koniecznie musi w naszym mieście powstać kolejny "pomnik" na koszt następnego pokolenia? Ale przecież hala do siatkówki nie będzie ostatnim. Kolejnym ma być położony w pobliżu stadion piłkarski. Kaligula i Neron pewnie patrzyliby na Tomaszów z wielkim uznaniem. Igrzyska ponad wszystko?
Podkreślę, że nie słyszałem żadnej, chociażby przybliżonej kalkulacji obejmującej potencjalne przychody jak i koszty związane z funkcjonowaniem obiektów sportowych, które hurtowo budować chce prezydent Witko. Już do poprzedniego, niezadaszonego toru dopłacaliśmy miliony złotych. Jakie kwoty będą to teraz? Nikt nie zamierza mieszkańców, podatników o tym poinformować. Nawet ten artykuł zapewne potraktują jako polityczny atak, a nie jako akt poważnej troski i próby stawiania trudnych lecz niezbędnych pytań.
Ktoś mi mówi, że będzie sponsor strategiczny na tor. No super. Tylko ciągle nie wiadomo jaki i ile wesprze miasto w utrzymaniu nowego toru? Poza tym wsparcie zawsze może się skończyć. Polityczna koniunktura na mecenat, bo o taki tu ala ORLEN zapewne chodzi, też się kiedyś skończy - razem z kolejnym odwołanym dyrektorem! Póki co nie słychać o takim sponsorze czyli zapłacimy sami z budżetu miasta te 5 mln zł rocznie lub więcej, bo na pewno nie mniej. Ile no tego nawet szacunkowo nikt nie wie.
Im więcej osób zrozumie, że jesteśmy obecnie na krawędzi finansowych możliwości zadłużenia miasta. I to na pokolenia. Być może tracimy na zawsze szanse na harmonijny rozwój miasta przez koszty inwestycji w czyjś wizerunek polityczny. Jeśli jest szansa na zatrzymanie tego pędu lemingów w przepaść to warto pisać i rozmawiać. Zastanawiam się poważnie czy obecny Prezydent jako, skądinąnd sympatyczny człowiek, ale przede wszystkim humanista, czy w ogóle zdaje sobie sprawę z rzeczywistych skutków zadłużania Tomaszowa. Swoimi pomysłami dokłada do pożaru koniecznej spłaty zadłużenia (kapitału i odsetek) - kolejne beczki nafty - w formie dziesiątek lat kosztów utrzymania toru, stadionu czy nowej hali etc.
Jazda bez trzymanki
Zadłuża się nie tylko miasto ale i podległe mu spółki. To taki sam dług publiczny /a więc obciążający każdego mieszkańca/ tylko, że księgowany na innych kontach. Jedną z wychwalanych ostatnio inwestycji jest budowa nowej bazy MZK oraz zakup nowych hybrydowych autobusów. Można byłoby temu pomysłowi przyklasnąć, gdyby nie fakt, że i tu działamy na kredyt i mało racjonalnie. Miejski Zakład Komunikacyjny to spółka, która w całości jest własnością miasta. Kredyt na zakup autobusów i modernizację zajezdni będzie trzeba spłacić z bieżących wpływów. Czytaj wykupywać obligacje w tym przypadku. Te będą z kolei pochodzić niemal w całości z budżetu miasta, bo przecież prezydent obiecał, że autobusami jeździć będziemy za darmo. Mało tego było i jest to warunkiem pozyskania dofinansowania (wysokiej punktacji w konkursie) z Urzęd Marszalkowskiego ze środków z UE. To, że okoliczne gminy dostały drakońskie podwyżki za korzystanie z dojazdów MZK to też już jakby drobny, pikantny szczegół, o którym mało kto wie. Znowu możemy sięgnąć do tegorocznego budżetu. Na chwilę obecną dopłacamy do MZK 7 milionów złotych. Spółka generuje jednak spore przychody ze sprzedaży biletów. Z tych przychodów dobrowolnie rezygnuje. Ktoś zapomniał, że nawet nowe autobusy się zużywają i że za 10-15 lat trzeba będzie je wymieniać na nowe. Pytanie czy w Topmaszowie w ogóle potrzebne jest MZK? Przy tej skali ile będzie nas to za chwilę kosztować? Ja mam wątplkiwości w czasach, gdy niemal każdy ma samochód, a w Tomaszowie na piechotę często jest szybciej i niż czekając na rzadkie kursy autobusów. To nie czasy, gdy hurtowo MZK woziło klasę robotniczą do Wistomu czy Tomtexu lub Mazovii. MZK jest potrzebny, ale przy takiej skali obciążeń dla budżetu miasta i przy braku środków na obsługę, amortyzację i późniejsze utrzymanie to już według mnie daleko nie racjonalne działanie. To tylko kolejny element układanki składającej się na fatalne prognozy na przyszłość.
Kolejne zobowiązania spłacać będziemy przez Zakład Gospodarki Wodno-Kanalizacyjnej. Ta spółka też ma długi. Miasto zrobiło ustanowiło hipoteki na kilkudziesięciu miejskich nieruchomościach. Ten dług spłacać będziemy, a raczej spółka opłacając wysokie rachunki za wodę oraz ścieki. Tu sprawa się broni. To nie są wydatki luksusowe tylko konieczne dla naszego zdowia i standardu życia. No i nikt nie wymyślił, że woda i ścieki były darmo więc to projekt, który biznesowo się finansuje. Ma to sens i stoi na nogach, a nie na głowie jak w wyżej wymienionym MZK.
Spirala zadłużenia nabiera coraz większego tempa. Tak naprawdę jednak apogeum może osiągnąć w przyszłym roku. Możemy dojść do miejsca, w którym zrobienie kolejnego kroku naprzód nie będzie po prostu możliwe. Wtedy miasto zamiast rozwijać się, zacznie się cofać. Już dzisiaj nie ma zainteresowania zakupem miejskich nieruchomości wystawianych na sprzedaż. Może i Prezydent nawet będzie ponownie wybrany. Powiedzmy, że po trupach finansowych możliwości zadłużenia miasta. No ok, jeden człowiek będzie zadowolony i iluś jego przyjaciół z PIS, a co z resztą, która będzie musiała całe dziesiątki lat za to płacić kosztem innych wydatków i potrzeb?
Ponieważ ten artykuł szykowałem dłużej to w międzyczasie życie napisało pikantny epilog. Polecam w uzupełnieniu do powyższego tekstu ten poniżej, z ostatnich dni, który mówi o wynikach badań PAN nad sytuacją i perspektywami rozwoju polskich średnich miast. Tomaszów wg tego rankingu pogorszył swoją pozycję z 64 na 38 od końca (na 255 miast). Polecam lekturę newet nie samego artykułu tylko stojących za nim wyników badań naukowców z PAN: https://www.nasztomaszow.pl/aktualnosci/jak-teraz-czas-na-fakty-to-ok-popatrzmy-na-fakty
Napisz komentarz
Komentarze