Skansen Rzeki Pilicy

Okolice Tomaszowa, wyjątkowo szczodrze obdarowane przez przyrodę i historię, od dawna przyciągały entuzjastów krajoznawstwa i turystyki. Już na przełomie XIX i XX wieku zaczęły tu docierać zorganizowane wycieczki z Łodzi. Z myślą o nich, jak też o turystach z innych stron kraju zaczęto wydawać informatory i przewodniki o tomaszowskich i nadpilickich osobliwościach przyrodniczo-turystycznych, takich jak Niebieskie Źródła, czy Groty Nagórzyckie. W regionalnej i lokalnej prasie zamieszczano liczne, nieraz obszerne relacje z tych wypraw.

Kiedyś niemało uczniów tomaszowskich szkół chadzało do Grot Nagórzyckich na wagary. Dzisiaj, na odwrót, stały się one miejscem… lekcji. W dodatku lekcje te wcale nie przypominają nudnych i męczących zajęć, a są frapującym spotkaniem z niezwykłą historią dawnej kopalni piasku kwarcowego, będącą dzisiaj turystyczną „perełką” Tomaszowa Mazowieckiego. Urządzona w niej podziemna trasa turystyczna jest dostępna dla zwiedzających już od trzech lat i wciąż cieszy się wielkim powodzeniem. Wystarczy podać, że w tym czasie nagórzycką atrakcję obejrzało łącznie prawie 140 tysięcy osób!

„Cudze chwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie” – te słowa, napisane niemal dwieście lat temu, nadal nie tracą na aktualności.

Natura i historia hojnie obdarowały okolice Tomaszowa Mazowieckiego. Ich piękno zachwalał w 1834 roku swoim piórem założyciel miasta – hrabia Antoni Ostrowski. Sławiła je na łamach XIX-wiecznej prasy warszawskiej tomaszowska poetka – Emilia Topas-Bernsztajnowa. Rozsiane gęsto wokół Tomaszowa osobliwości, a w tym Niebieskie Źródła i Groty Nagórzyckie, niebawem stały się celem coraz liczniejszych wycieczek krajoznawczych, wyruszających m.in. z zatłoczonej i zadymionej Łodzi. Pełne zachwytów relacje z tych wypraw już przed stu laty ukazywały się na łamach tutejszych gazet.

Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim zaprasza na Biesiadę Historyczno-Turystyczną pt: „Wycieczka do nagórzyckich grot”, która odbędzie się w dniu 21 lutego 2015 roku (sobota) w obiekcie przy Podziemnej Trasie Turystycznej „Groty Nagórzyckie" w Tomaszowie Maz. przy ul. Pod Grotami 2/6. Początek imprezy o godz. 15.00 Wstęp wolny!

Bogatą i różnorodną ofertę programową na nadchodzące ferie przygotowały tomaszowskie instytucje kultury, których organizatorem jest Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki. Zróżnicowane działania skierowane są zarówno do najmłodszych dzieci jak i do młodzieży gimnazjalnej oraz osób dorosłych. W feryjnych programach przewidziano między innymi: zajęcia warsztatowe o charakterze stacjonarnym, zajęcia sportowo-rekreacyjne, spektakle teatralne, wycieczki, konkursy i turnieje, zajęcia taneczne, quizy, rebusy, łamigłówki, gry planszowe, karaoke, gry Kinect, wystawy, projekty i zajęcia edukacyjne. Te oraz wiele innych atrakcji znaleźć można w szczegółowych ofertach jednostek, które publikujemy poniżej.

W minioną niedzielę, 11 stycznia 2015 r. odbył się 23. Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Podczas finałowej zbiórki nie mogło zabraknąć tomaszowskiego skansenu, który już szósty raz połączył siły z Orkiestrą by walczyć ramię w ramię w szczytnym celu. W tym specjalnym dniu przed wejściem do skansenu kasę zastąpiła orkiestrowa puszka. Zwiedzający po wrzuceniu do niej datku mogli zwiedzać wszystkie prezentowane przez skansen wystawy, zarówno stałe jak i czasowe.

Miejski Sztab 23 Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy przy Ośrodku Sportu i Rekreacji w Tomaszowie Mazowieckim wspólnie z władzami samorządowymi Miasta i Powiatu z a p r a s z a j ą do udziału w publicznej zbiórce pieniędzy na rzecz Fundacji WOŚP„dla podtrzymania wysokich standardów leczenia dzieci na oddziałach pediatrycznych i onkologicznych oraz dla godnej opieki medycznej seniorów” prowadzonej przez 250 wolontariuszy na terenie miasta Tomaszowa Mazowieckiego i okolicznych gmin oraz do uczestnictwa w koncertach i pokazach organizowanych w hali sportowej ZSP nr 3 („Samochodówki”) (dojście od ul. Prawej i ul. Słowackiego)

Ostatni miesiąc kończącego się 2014 roku przyniósł dwie widoczne nowości w aranżacji i zabezpieczeniu Podziemnej Trasy Turystycznej „Groty Nagórzyckie”. Pierwszą z nich jest postać hutnika, który „zadomowił się” na stanowisku ukazującym wykorzystywanie dla hutnictwa szkła piasku kwarcowego, urabianego kiedyś w nagórzyckiej kopalni. To stąd od połowy XIX do początku XX wieku wywożono wielkie ilości cennego surowca dla hut szkła, powstających m.in. w gubernialnym Piotrkowie. Szacuje się, że łącznie z podziemnych wyrobisk w Nagórzycach wydobyto ponad 22 tys. metrów sześciennych piasku na potrzeby krajowego hutnictwa szkła!

Do kultywowania i ożywiania rodzimych tradycji znakomicie nadaje się funkcjonująca już prawie trzy lata Podziemna Trasa Turystyczna „Groty Nagórzyckie”. Szerokie możliwości na tym polu stworzył zwłaszcza budynek obsługi turystów, oddany do użytku w grudniu ubiegłego roku. Ten funkcjonalny i obszerny obiekt stał się swoistym przedłużeniem podziemi, stwarzając odpowiednie warunki dla wydarzeń kulturalnych, również w chłodniejszych porach roku. Kolejnym i dobitnym tego potwierdzeniem były „Magiczne Andrzejki”, odbywające się tutaj w minioną sobotę. Impreza, zorganizowana już po raz trzeci przez administrujący nagórzycką trasą Skansen Rzeki Pilicy, zdążyła wejść na stałe do miejskiego kalendarza imprez kulturalnych.

Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim to organizator imprezy pod nazwą „Magiczne Andrzejki w Grotach Nagórzyckich”, która odbędzie się w dniu 29 listopada 2014 roku (sobota) od godziny 15.00. W programie imprezy znajdzie się m.in.: występ iluzjonisty Tomasza Bielińskiego, tradycyjne wróżby Andrzejkowe, otwarcie wystawy „Barbórkowe kufle”, „osiedliny” hutnika szkła, spotkanie „na żywo” z legendarnymi lokatorami Grot, opowieści o sekretach dawnej kopalni piasku. Wstęp wolny! Uwaga! W czasie imprezy wrota do nagórzyckiej kopalni pełnej magii będą tego dnia otwierane dla gości, co pół godziny!

Wydarzenie, które miało miejsce w minioną sobotę u podnóża Grot Nagórzyckich, śmiało można nazwać wielką ucztą duchową dla miłośników regionalnej historii. W niebanalny bowiem sposób upamiętniono tutaj przypadającą w bieżącym roku 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej, a zarazem obchodzoną w tych dniach 96 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Znakomitą okazją do uwypuklenia roli, jaką w tych dziejowych wydarzeniach odegrał region opoczyński i przylegająca do niego rzeka Pilica była nowo wydana książka autorstwa opocznianina - Pawła Budzińskiego. Prezentacja niecodziennej publikacji i jej autora była głównym punktem Biesiady Historycznej, urządzonej staraniem tomaszowskiego Skansenu Rzeki Pilicy w budynku obsługi turystów przy Podziemnej Trasie Turystycznej Groty Nagórzyckie.

Pomimo upływu stu lat I wojna światowa, nazwana kiedyś Wielką Wojną, pozostawiła wiele śladów nad Pilicą. Wokół tej rzeki toczyły się w pierwszych miesiącach tej wojny krwawe zmagania wojsk rosyjskich, niemieckich i austriackich. Na pół roku – od grudnia 1914 roku do maja 1915 roku Pilica między Inowłodzem i Nowym Miastem stała się linią frontu rosyjsko-niemieckiego. Tysiące żołnierzy, w tym polskiego pochodzenia, zostały tutaj na zawsze, zaś wiele nadpilickich miejscowości, na czele z Inowłódzem, zostało obróconych w ruinę.

Znane wielu pokoleniom Polaków pieśni patriotyczne rozbrzmiewały w piątek 10 października podczas niecodziennego koncertu w tomaszowskim Skansenie Rzeki Pilicy.

Powiększają się zbiory Skansenu Rzeki Pilicy dokumentujące szkutnictwo ludowe oraz tradycje sportów wodnych na tej rzece. Obecnie zaliczają się one do najbogatszych w kraju, zarówno pod względem ilości eksponatów, jak też ich unikatowości. Do takich niezmiernie rzadkich okazów należy stara łódź z drewna, która trafiła do pilickiego skansenu w tych dniach. Łódź, będąca wręcz podręcznikowym przykładem tradycyjnego szkutnictwa ludowego na Pilicy, jeszcze do ubiegłego roku pływała koło prawobrzeżnej wioski Taras pod Przedborzem. Po niedawnej śmierci jej ostatniego właściciela – Józefa Nurczyńskiego z Tarasu przestała być użytkowana i dożywała swoich dni w nadbrzeżnych chaszczach.

Dokładnie 70 lat temu w widłach Pilicy i Wisły w rejonie Magnuszewa i Studzianek miały miejsce krwawe zmagania, które przeszły do historii jako największa bitwa pancerna stoczona przez polskie jednostki na froncie wschodnim. To tutaj w dniach 10 i 11 sierpnia 1944 roku przeszła swój chrzest bojowy nowo sformowana I Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte w składzie I Armii Wojska Polskiego. Wraz z oddziałami 1 i 2 dywizji piechoty WP skierowano ją do obrony tzw. przyczółka warecko-magnuszewskiego, zdobytego na lewym brzegu Wisły w pierwszych dniach sierpnia przez Armię Czerwoną. Polskim czołgistom przypadło zadanie obrony południowego odcinka przyczółka, atakowanego przez trzy niemieckie dywizje, a w tym elitarną 1 Dywizję Pancerno-Spadochronową „Hermann Göring”.

Do zbiorów Skansenu Rzeki Pilicy trafił w tych dniach unikatowy eksponat w postaci autentycznego dzwonu z nieistniejącego już okrętu desantowego o nazwie „Pilica”. Ta cenna, symboliczna pamiątka po jednostce, która przed laty służyła na Bałtyku pod banderą Polskiej Marynarki Wojennej, przyjechała nad Pilicę do Tomaszowa Mazowieckiego ze… Śląska. Dzwon z ORP „Pilica” przywędrował tam przed paroma laty z Gdyni, by powiększyć kolekcję takich eksponatów należącą do mieszkańca Rudy Śląskiej. To właśnie od niego tomaszowski skansen nabył ten dzwon po długich staraniach.

W obchodach przypadającej w tym roku 100 rocznicy wybuchu I wojny światowej, nazwanej z uwagi na jej rozmiar i konsekwencje także „wielką wojną”, nie zabrakło tomaszowskiego Skansenu Rzeki Pilicy. W swoich zbiorach posiada on pokaźną kolekcję archiwaliów, ikonografii i eksponatów dokumentujących m.in. długotrwałe i ciężkie walki pozycyjne toczone nad Pilicą od grudnia 1914 roku do lipca 1915 roku. Oprócz tego pilicki skansen zgromadził imponujący, największy w Polsce zbiór tzw. sztuki okopowej. Rozkwitła ona właśnie podczas I wojny światowej i zaowocowała wielką ilością żołnierskich, samorodnych dzieł. Skansenowa kolekcja liczy już ponad 800 okazów takiej twórczości.

Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim wraz z Podziemną Trasą Turystyczną Groty Nagórzyckie zapraszają na wystawę fotografii Karoliny Gruszczyńskiej i Jerzego Pawlika pt. „Na drugi brzeg Pilicy”, której wernisaż odbędzie się w dniu 25 lipca (piątek) o godzinie 15.00 w „Galerii Pod Grotami” (zlokalizowanej w budynku obsługi turystów przy Podziemnej Trasie Turystycznej). Wystawa będzie czynna do 31 października 2014 roku.

„Przyjechali Letnicy” – taką nazwę nosił rodzinny piknik, który odbył się w minioną sobotę (12 lipca) w Skansenie Rzeki Pilicy. Mimo kapryśnej pogody przygotowane na ten dzień atrakcje przyciągnęły wielu gości pragnących spotkać się naocznie z pilicką historią. Sobotni piknik należał do cyklu imprez organizowanych przez tomaszowskie placówki kultury pod patronatem Prezydenta Miasta pod wspólnym hasłem „Lato w Tomaszowie 2014”.