Po wojnie w Tomaszowie zamieszkały byłe więźniarki:
Stefania Cuch z d. Stanisławska (ur. 26.08.1921 w Dębowej Górze pow. Skierniewice), córka Władyslawa i Marianny. Aresztowana w łapance ulicznej w Łodzi w maju 1944, 3.06.1944 wywieziona do Ravensbrück (nr 41208), a w lipcu 1944 do Buchenwaldu. Po wojnie zamieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Odznaczona Krzyżem Oświęcimskim.
Stanisława Ciesielska z d. Plewa (ur. 2.06.1923 w Adamowie pow. Starachowice), córka Karola i Marianny. Od 1940 r. w organizacji „Wici”, w 1941 r. złożyła przysięgę w oddziale partyzanckim. Pełniła funkcję łączniczki. Cała jej rodzina zaangażowana była w konspiracji. 24.02.1942 wskutek denuncjacji dom Plewów został otoczony przez Niemców. Stanisława próbowała uciekać, lecz ranna w nogę została ujęta pod Marculami. Całą 13-osobową rodzinę zamknięto w więzieniu w Starachowicach. Zwolniono tylko 11-letnią Janinę (siostrę Stanisławy), pozostałych wywieziono do obozów koncentracyjnych Auschwitz i Ravensbrück: matkę Mariannę Plewę (nr obozowy Ravensbrück 10287), bratową Marię Plewę (10285), stryjenkę Marię Kowalską, stryjenkę Bronisławę Godzisz (10290), ojca Karola Plewę, brata Władysława Plewę, stryja Bronisława Kowalskiego, stryja Piotra Kowalskiego, stryja Stanisława Kowalskiego, stryja Franciszka Godzisza, wuja Józefa Woźniaka. Wszyscy zostali zamordowani. W Ravensbrück Stanisława miała nr obozowy 10286. Podlegała zakazowi pisania listów. Wiosną 1945 ewakuowana do Szwecji, skąd wróciła jesienią 1945. Po wojnie przeniosła się do Opoczna, a następnie do Tomaszowa Mazowieckiego. Wskutek tortur w śledztwie i obozie stan jej zdrowia trwale się pogorszył, kilkakrotnie musiała zmieniać pracę na lżejszą, w 1967 r. przeszła na rentę inwalidzką. Odznaczona Krzyżem Oświęcimskim.
Czesława Getka z d. Ciuraj (ur.3.08.1916 w Wyszkowie), córka Piotra i Marianny. Prawdopodobnie przekazywała osobom związanym z podziemiem informacje o sytuacji na granicy Generalnego Gubernatorstwa i Rzeszy. Aresztowana na ulicy przez policję niemiecką (wskutek utraty pamięci nie umiała określić daty), więziona w Pułtusku, następnie 12.12.1943 wywieziona do Auschwitz (nr 67527), następnie 24.7.1944 do Ravensbrück (nr 46761), a 1.08.1944 do Buchenwaldu (27660). Po wojnie zamieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Oświęcimskim. Zmarła w 1996.
Bronisława Jastrzębska z d. Tobiasz (ur.10.09.1900 w Warszawie), córka Mikołaja i Marii. Wywieziona z Warszawy w czasie powstania 3.09.1944 do Mauthausen a 9.09.44 do Ravensbrück (nr 67447). Po wojnie zamieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Odznaczona Krzyżem Oświęcimskim. Zmarła w 1995.
Helena Kwaśnewska (ur. 21.02.1919 Antolin pow. Rawa Mazowiecka). Od czerwca 1942 w AK. Była łączniczką. W 1944 aresztowana i wywieziona do Ravensbrück. Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim.
Kazimiera Nejman z d. Wiaderna (ur. 15.08.1899 w Żarnowie). Aresztowana w sierpniu 1944 r. w grupie mieszkańców wsi Trojanowice po zabiciu miejscowego Niemca Adolfa Kreisa, uwięziona w Tomaszowie Mazowieckim, a następnie wywieziona do Ravensbrück (po ponad 40 latach nie pamiętała numeru obozowego). W kwietniu 1945 ewakuowana do Szwecji, jesienią 1945 wróciła do Polski. Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Zmarła 31.01.1999.
Bronisława Piotrowska z d. Chachuła (ur. 13.08.1910 w Potoku), córka Pawła i Józefy. Aresztowana 7.12.1940 w Łodzi za „wrogie nastawienie do okupanta”, wywieziona do Ravensbrück (nr 5190). Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Zmarła 6.06.1986.
Anastazja Pająk z d. Stańdo (ur. 27.11.1896 w Rawie Mazowieckiej), córka Szczepana i Marianny. Działała w ZWZ i AK, w jej gospodarstwie znajdowała się skrzynka kontaktowa Kedywu. Aresztowana w październiku 1943 i wywieziona do Ravensbrück (jej męża i 2 synów rozstrzelano). Do Polski wróciła w 1946. Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Odznaczona Medalem Zwycięstwa i Wolności. Zmarła 15.06.1972.
Krystyna Pecyna z d. Kompińska (ur. 17.08.1926 w Warszawie), córka Antoniego i Balbiny. Do 1944 mieszkała w Warszawie, podczas powstania przeszła przez obóz w Pruszkowie, 4.09.1944 wywieziona do Ravensbrück (nr 63814), a następnie do Oranienburga. Do Polski wróciła 2.04.1946. Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim.
Stanisława Kolano (ur. 22.03.1925 w Swolszewicach Dużych). Aresztowana w czasie ratowania wsi przed pożarem 8.05.1944, wywieziona do Ravensbrück 16.06.1944 (nr 42481). Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim.
Janina Zakrzewska z d. Jurkowska (ur. 17.05.1920 w Rypinie), córka Stanisława i Aleksandry. W czasie II wojny światowej mieszkała w Warszawie. Działała w AK – zgrupowanie „Radosław”. Aresztowana w Warszawie 4.03.1944 (wraz z bratem i innym żołnierzem AK) wskutek denuncjacji, po śledztwie w al. Szucha wywieziona 4.09.1944 do Ravensbrück (n r63488). Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Odznaczona Krzyżem Oświęcimskim. Zmarła 22.03.1997.
Maria Armacka (ur.14.4.1913 w Leszczynach koło Rawy Mazowieckiej), córka Ignacego i Jadwigi. Działała w ZWZ i AK (była łączniczką, przechowywała dokumenty i materiały wybuchowe). Aresztowana we wrześniu 1944, w październiku wywieziona do Ravensbrück (nr 79803). Po wojnie mieszkała w Tomaszowie Mazowieckim. Zmarła w listopadzie 2002.
W obozie męskim przebywali:
Dr Maurycy Mittelstaedt (ur. 24.09.1902 w Lipiu na Wyżynie Wieluńskiej), syn Władysława i Pauliny. lekarz internista. Pochodził ze spolonizowanej od kilku pokoleń rodziny o niemieckich korzeniach, wyznania ewangelicko-augsburskiego. Studia medyczne ukończył w 1933. Na początku II wojny światowej stał na czele tomaszowskiego oddziału PCK, jednocześnie współpracując z polskim podziemiem. Był pierwszą osobą, która miała podjąć próbę odnalezienia grobu majora Hubala. Działając najprawdopodobniej z rozkazu Związku Walki Zbrojnej w Tomaszowie Mazowieckim, miał za zadanie sprawdzenie pogłosek o pochowaniu majora w lesie na terenie przy koszarach wojskowych 372 Dywizji Piechoty. Dr Mittelstaedt grobu jednak nie znalazł a sam został wywieziony do Auschwitz, następnie do Neuengamme i Ravensbrück. Po wojnie mieszkał w Warszawie. Ciekawostką jest, że dr Mittelstaedt przebywał w Wietnamie (w ramach delegacji polskiej w Międzynarodowej Komisji Nadzoru i Kontroli) w latach 1957-1958, 1960-1961 oraz 1969-1970; w 1957 r. był starszym lekarzem Komisji. W 1967 r. wydał książkę Dla tych, którzy jadą do krajów tropikalnych. Zmarł 6.09.1980 w Warszawie.
Tadeusz Cieślik (ur.20.08.1920 w Zawadzie). Aresztowany w lutym 1943 przez żandarmerię za przebywanie na ulicy po godzinie policyjnej, od 3.06.1943 w Auschwitz (nr 123446), od 1.10.1943 w Ravensbrück (nr 5649).
dr Daniel Warzocha
adiunkt działu historyczno-numizmatycznego
Napisz komentarz
Komentarze