Na przestrzeni niespełna dwóch stuleci dziejów Tomaszowa Mazowieckiego jako miasta (od 1830 r.), stacjonowało w nim szereg jednostek wojskowych. Były to oddziały armii carskiej, niemieckiej, a także Wojska Polskiego. Niektóre z nich przebywały w Tomaszowie jako wojska „własne”, inne zaś jako okupacyjne. Bez względu jednak na ich charakter oraz okoliczności, w wyniku których pojawiły się one w mieście, zawsze wywierały istotny wpływ na życie codzienne jego mieszkańców. Wiązało się to zazwyczaj z zagadnieniami udostępnienia wojsku kwater, stanem aprowizacji i higieny miasta, a także możliwością uzyskania dodatkowego źródła dochodu w wyniku realizacji różnorakich zamówień na rzecz wojska.
Dodatkowy wymiar omawiane zagadnienie zyskało w okresie międzywojennym. W niepodległej II RP wojsko pełniło – oprócz przypisanych sobie zadań z zakresu szeroko rozumianych obronności i bezpieczeństwa państwa – również istotną rolę oświatowo-wychowawczą. Było ono dodatkowym szczeblem edukacji, spoiwem ideologicznym narodu, widocznym symbolem z trudem odzyskanej niepodległości. Eksterytorialny system uzupełniania armii powodował, iż poborowy z kresów wschodnich kierowany był do służby np. w Łodzi, a jego odpowiednik z Poznania trafiał do Wilna. Służyło to m.in. cementowaniu więzi, czy niwelowaniu różnic kulturowych. Wojsko również wychowywało i edukowało. Jego misja społeczna wiązała się również z promocją określonego systemu wartości, postawy patriotycznej, a obecność w mieście jednostki wojskowej była pewnego rodzaju wyróżnieniem dla lokalnej społeczności. Oddziały Wojska Polskiego angażowały się w organizację lokalnych uroczystości i świąt państwowych, a widoczny na ulicach polski mundur wojskowy sprzyjał podnoszeniu morale społeczeństwa.
Niniejsza wystawa poświęcona jest ważnemu wydarzeniu w dziejach Tomaszowa Mazowieckiego. Było nim przyjęcie na pobyt stały oddziału artylerii Wojska Polskiego – II dywizjonu 4 Pułku Artylerii Ciężkiej. Miało to miejsce jesienią 1935 r. W zasobie tomaszowskiego Oddziału Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim zachowały się akta „Obywatelskiego Komitetu Przyjęcia II Dywizjonu 4 Pułku Artylerii Ciężkiej w Tomaszowie Mazowieckim”. Został on powołany w celu zapewnienia godnej oprawy uroczystości oficjalnego przyjęcia artylerzystów w mieście. Na czele komitetu stanął ówczesny prezydent miasta – Antoni Rączaszek. Dołożył on wszelkich starań, aby pozyskać do współpracy przedstawicieli wielu różnych środowisk, składających się wówczas na społeczeństwo Tomaszowa Mazowieckiego. W gronie członków komitetu znaleźli się przedstawiciele miejscowej inteligencji, duchowieństwa, finansjery, etc. Zaliczenie w poczet członków komitetu było niejako potwierdzeniem statusu społecznego, stąd też wykazy członków i listy obecności stanowią ciekawe źródło historyczne, nie tylko dla badaczy militarnych dziejów regionu.
Przygotowane druki zaproszeń, program imprezy czy okolicznościowa odezwa komitetu przybliżają atmosferę przedsięwzięcia. Na ich przykładzie widać jak wielką wagę władze miasta i działacze komitetu przywiązywali do podjętej inicjatywy. Organizacja defilady, uroczystego obiadu dla prominentów, czy poświęcenia budynków nowowybudowanego, nowoczesnego kompleksu koszar, były tematem cyklu posiedzeń komitetu. Aby podołać wyzwaniu musiał on wykonać znaczną pracę organizacyjną, a także zgromadzić określone środki finansowe. Pochodziły one między innymi z darowizn i składek, wnoszonych przez przedstawicieli lokalnego przemysłu tekstylnego i chemicznego. Zachowane bilanse, listy datków czy rachunki za np. wydruk odezw i zaproszeń ukazują z jednej strony rozmiar prac organizacyjnych jak i stosunek doń lokalnej społeczności.
Uroczystość przyjęcia jednostki wojskowej odbyła się w dniu 10 listopada 1935 r., w dwa tygodnie po zajęciu przez dywizjon kwater w Tomaszowie Maz. Przez kolejne cztery lata przebywał on w mieście, aby w wyniku mobilizacji z sierpnia 1939 r. zasilić 30 Dywizję Piechoty. Żołnierze „tomaszowskiego” dywizjonu wzięli udział w walkach Grupy Operacyjnej „Piotrków”, a następnie w obronie twierdzy Modlin.
Kliknij aby obejrzeć prezentację
Napisz komentarz
Komentarze