Co to jest Tomaszow Yizkor Book? Prowadzisz taki profil na FB, skąd pomysł na jego stworzenie i prowadzenie? Porusza on tematykę żydowską, pamięci o Holokauście, ale chyba nie tylko...
Odp.: Nazwę strony, którą założyłem 30 lipca 2015 roku, zaczerpnąłem ze zbioru wspomnień w języku jidysz (głównie) i hebrajskim, pod redakcją Mosze Wajsberga, pod tym samym tytułem, wydanego w Tel Awiwie w 1969 roku. Yizkor Book – Księga Pamięci to sposób Ocalałych z Zagłady na wyrażenie straty. Były publikowane przez Żydów po wojnie. Opisali w niej utracony świat żydowski. Trzeba pamiętać, że podczas drugiej wojny światowej Niemcy zamordowali 90% Żydów polskich i ok. 20% Polaków. Można powiedzieć, ile unicestwionych Gmin żydowskich, tyle ksiąg pamięci powstało. O Księdze Pamięci Tomaszowa dowiedziałem się dawno temu.
To mogło być w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych, gdy do Tomaszowa, z zamiarem uporządkowania cmentarza żydowskiego przyjechał Beniamin Yaari-Wald. Jego rodzina mieszkała m.in. w Cekanowie. Później natrafiłem na Antologię Ksiąg Pamięci pt. „Tam był kiedyś mój dom…” wydaną pod redakcją prof. Moniki Adamczyk-Garbowskiej. A w 2015 roku właśnie, spotkałem się w Sochaczewie z pomysłodawcą przekładu i wydania Księgi Pamięci Sochaczewa.
To miało wpływ na to, że w ramach Tomaszowskiego Budżetu Obywatelskiego 2015 zgłosiłem projekt przetłumaczenia Księgi Pamięci Tomaszowa, który skonsultowałem z prof. Moniką Adamczyk-Garbowską. Projekt nie został sfinansowany z środków publicznych, ale dzięki zaangażowaniu Sławomira Grünberga i Barbary Grünberga oraz, darczyńcom, została przetłumaczona cała treść księgi. Na mojej stronie odszedłem od głównego tematu i daje wyraz swoim politologicznym zainteresowaniom. Istnieje wiele, nieznanych szerzej, a wartych upowszechnienia ośrodków analitycznych, które z myślenia o Polsce wyłączyły emocje, a wyrażają merytorycznie punkt widzenia: Magazyn Kontakt, Dwutygodnik, Liberte!, Klub Jagielloński, Krytyka Polityczna, Ośrodek Studiów Wschodnich, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Piotr Maciążek –mikroblog, Wojciech Jakóbik blog, Jakub Wiech pisze – mikroblog. Ciągle myślę o państwie. Niepokoi mnie polaryzacja społeczeństwa i szukam tego przyczyn. Pamiętam entuzjazm z wejścia Polski do NATO.
Nie jest to Twoja pierwsza inicjatywa tego rodzaju. Wyraźnie fascynuje cię kultura żydowska. Porządkowanie kirkutu, zabieganie o publikację “Księgi Pamięci Żydów Tomaszowskich”. Pytanie: jak to się zaczęło, bo nie jesteś osobą z żydowskimi korzeniami (o ile w ogóle o kimkolwiek można w ten sposób powiedzieć)?
Odp.: Porządkowanie cmentarza nastąpiło z inicjatywy innych osób. Zwróciłem się natomiast później do dyplomatów w tej sprawie. Nie można było dopuścić do zmarnowania wysiłku Beniamina Yaari-Walda i życzliwych mu osób. W tym miejscu chciałbym wymienić: Panią Urszulę Trochę, Jerzego Wojniłowicza i Michała Rzeźnika. Na stronie Fundacji Dokumentacji Cmentarzy Żydowskich w Polsce pod adresem http://cemetery.jewish.org.pl/list/c_97 - w wyniku prac m.in. Witolda Wrzosińskiego - dostępna jest baza danych dotycząca macew na naszym cmentarzu, na który kiedyś zabrał mnie mój dziadek Jerzy Kowarski i tak to się zaczęło. Pracę magisterską pt. „Życie religijne społeczności żydowskiej Krakowa w okresie międzywojennym”, napisałem pod kierunkiem prof. Krzysztofa Urbańskiego, badacza historii Żydów, przede wszystkim w Świętokrzyskiem i Kielcach.
Przy okazji pytanie na temat postępu prac nad “Księgą...”? Kiedy możemy spodziewać się wydawnictwa w formie fizycznej?
Odp.: Dość ciężko jest znaleźć wydawcę, bo to nie jest komercyjny tytuł. Podobne problemy ma Iwona Jodłowska, która przetłumaczyła książkę Allana Chernoffa i Reni Margulies Chernoff „The Tailors of Tomaszow: A Memoir of Polish Jews”. Duży wkład, w odniesieniu do Jej opracowania, ma Pan Marian Fronczkowski z Towarzystwa Przyjaciół Tomaszowa. Aktualnie opracowuje on historię zabudowy centralnej części miasta. Włożył w to ogrom pracy i to będzie bardzo ciekawe i też powinno zostać wydane.
Przechodząc do tematów nieco bardziej aktualnych.... Wysłałeś do prokuratury dwa wnioski o zbadanie zgodności z prawem wystąpień publicznych kilku znanych w Polsce publicystów. Co Tobą kierowało? Jest szereg instytucji, zajmujących się ksenofobią, zachowaniami o charakterze rasistowskim, czy szerzeniem tzw. mowy nienawiści.
Odp.: Zawiadomienia wniosłem drogą mailową 14-15 czerwca br. do tutejszej jednostki prokuratury. Co do wypowiedzi Krzysztofa Karonia, Stanisława Michalkiewicza i Wojciecha Zawadzkiego, istnieje dylemat, na ile korzystają oni z konstytucyjnej ochrony oraz praw wynikających z innych źródeł, tzn. tych, na których opiera swoje orzecznictwo Europejski Trybunał Prawa Człowieka, a na ile wyczerpują oni swoim zachowaniem znamiona czynów zabronionych.
W mojej ocenie sformułowania: „bandyci” itd., nie są tylko przejawem ignorancji czy braku kultury, lecz świadomym podsycaniem złych emocji, na czym żerują środowiska dążące do osłabienia pozycji Polski. Marek Meissner napisał, cytuję: „Polska chce być największym sojusznikiem USA, których od ponad pół wieku największym sojusznikiem pozostaje Izrael... a tymczasem prowadzi się hodowlę opcji moskiewskiej, która robi, co może, by Polska z powrotem znalazła się pod władzą dwugłowego orła”.
Tomaszów to miasto 4 kultur. Doświadczenia tomaszowian jednak nie wykraczają specjalnie poza tkankę jednokulturową de facto. Myślisz, że w naszym mieście obecne są takie postawy antysemickie? Chodzi mi nie o jakieś pojedyncze przypadki, ale bardziej o trend. Przyznam, że osobiście rzadko się spotykam z takimi postawami.
Odp.: Postawy, którym należy się przyjrzeć prezentują: Młodzież Wszechpolska Tomaszów Mazowiecki, współpracująca z organizacjami: Nordisk Ungdom, Lotta Studentesca, Jobbik, oraz Brygada Łódzka Obozu Narodowo-Radykalnego, stowarzyszenie Patrioci dla Tomaszowa. Obszarem, który zagospodarowali jest tzw. ustawa 447. Witold Jurasz z Ośrodka Analiz Strategicznych bardzo dobrze to opisał: https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/witold-jurasz-ustawa-447-czyli-miedzy-panika-a-chowaniem-glowy-w-piasek/8mp1kz7. Można zapoznać się również z analizą prawną dr Radosława Wiśniewskiego, dostępną pod adresami: https://tiny.pl/t9gpz oraz https://tiny.pl/t9gp3.
W naszym mieście, tak jak w całym kraju, historia Żydów polskich nie jest po prostu znana. I to chciałbym podkreślić. Profesor Uniwersytetu Łódzkiego powiedział: „Nie ma historii Polski bez historii Żydów i nie ma historii Żydów bez historii Polski”. Prezydent Marcin Witko wziął udział w wydarzeniu upamiętniającym Zagładę Żydów tomaszowskich (rocznica wywiezienia Żydów z getta do Treblinki), z udziałem rabina Michaela Schudricha, ks. Wiesława Żydla i ks. Zygmunta Niteckiego. To było piękne i wzruszające. Na pozytywnych wydarzeniach chciałbym się skupić. Na przykład, daję taką propozycję, Laboratorium „Więzi” oferuje edukacyjny projekt skierowany do księży, seminarzystów i katechetów, pogłębiający wiedzę o żydowskich korzeniach chrześcijaństwa i współczesnym nauczaniu Kościoła katolickiego o Żydach i judaizmie. Ostatnio Rafał Betlejewski zaproponował mi udział w Jego projekcie, polegającym na umieszczeniu w Tomaszowie napisu: „Tęsknię za Tobą Żydzie”. Czy trafi na podatny grunt?
Napisz komentarz
Komentarze