- Ostatnio wiele osób pyta czy i jakie grupy osób, a więc konsumentów, powinny być obsługiwane poza kolejnością. Wielu z nas pamięta, że przy okienkach instytucji i urzędów były swego czasu napisy, iż osoby niepełnosprawne, kobiety z widoczną ciążą, osoby z dziećmi do lat trzech lub dzieckiem niepełnosprawnym mają prawo do załatwiania swoich spraw poza kolejnością. Przepisy, które regulowały te uprawnienia już od wielu lat nie obowiązują. Wynikał on na wprost z art. 25 ust 3 ustawy o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 roku. Został jednak z niej usunięty - mówi Agnieszka Drzewoska Kovač
Tematem interesowali się też swego czasu posłowie, w tym Krzysztof Gadowski z Platformy Obywatelskiej Złożyli do ministra polityki społecznej zapytanie dotyczące obsługi osób niepełnosprawnych poza kolejnością. Minister wyjaśniał posłom, że przepisy stanowiące, iż osoby niepełnosprawne, kobiety z widoczną ciążą, osoby z dziećmi do lat trzech lub dzieckiem niepełnosprawnym mają prawo do załatwiania swoich spraw poza kolejnością, budził szereg wątpliwości interpretacyjnych oraz rodził szereg problemów w zakresie praktycznego stosowania. W związku z bardzo małą precyzyjnością tego przepisu nasuwały się wątpliwości co do tego, czy przepis ten miał zastosowanie do załatwiania poza kolejnością spraw z zakresu administracji publicznej, takich jak np. wydawanie decyzji administracyjnych, przyznawanie dotacji czy przyjmowania interesantów poza kolejnością np. do lekarza czy w urzędzie, czy też korzystania z pierwszeństwa w zakresie załatwiania spraw bieżących, codziennych jak zakupy i usługi poza kolejnością. Dlatego też podjęto decyzję, aby nie przenosić tego przepisu do nowej ustawy.
Z odpowiedzi tej wynika więc, że aby uniknąć problemów z interpretacją usunięto całkowicie możliwość wspierania osób, które bez wątpienia tego na co dzień potrzebują. Minister pracy i polityki społecznej udzielający odpowiedzi podkreśla, że nie docierały do niego sygnały jakoby prawa osób niepełnosprawnych w zakresie załatwiania spraw poza kolejnością nie były respektowane.
Dodaje też, że ustawa o pomocy społecznej jest ustawą określającą zadania w zakresie pomocy społecznej, rodzaje świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania, organizację pomocy społecznej oraz zasady i tryb postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej. Umieszczenie w niej wykreślonego zapisu nie spowoduje, że przychodnie, urzędy czy też inne instytucje będą w większym niż obecnie stopniu respektować prawa osób niepełnosprawnych do załatwiania spraw poza kolejnością. Minister zauważa, że już dziś w zdecydowanej większości przychodni, urzędach i sklepach osoby niepełnosprawne przyjmowane są poza kolejnością albo mają zapewnione specjalne udogodnienia, np. oddzielne kasy. Doprawdy? Jak zwykle, urzędnicy sobie a rzeczywistość sobie. Twierdzenie, że zapisy dotyczące załatwiania spraw przez osoby niepełnosprawne poza kolejnością, jeżeli miałyby być stosowane w praktyce, powinny dokładnie określać, jakiego rodzaju miałyby być te sprawy, jest delikatnie to ujmując, żenujące.
Jak to wygląda w praktyce? Wszyscy mamy okazję obserwować na co dzień. Wystarczy spacer do pobliskiego marketu albo urzędu czy starostwa powiatowego. Osoby niepełnosprawne, kobiety w widocznej ciąży lub mające pod opieką małe dzieci muszą liczyć na uprzejmość współkolejkowiczów. Zdarzają się też niegrzeczne komentarze typu: "ciąża to nie choroba" albo "kto dzisiaj jest zdrowy". Tymczasem temat stał się jeszcze bardziej naglący w czasach pandemii
Pro rodzinna fikcja
4 listopada 2016 r. sejm przyjął ustawę o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”. Zgodnie z jej brzmieniem to rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa, biorąc pod uwagę lokalne potrzeby w zakresie wspierania kobiet w ciąży, rodzin oraz dzieci, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 pkt 2–4, mogą w drodze uchwały ustanowić dla osób zamieszkałych na terenie jej działania uprawnienia na rzecz kobiet, rodzin i dzieci.
Rozwiązanie takie tylko teoretycznie ma sens, bo czyni chaos prawny w różnych częściach kraju. W każdym urzędzie będą obowiązywały inne regulacje, które z kolei będą nie tylko dezorientować osoby zainteresowane ale wręcz stać się mogą zarzewiem konfliktów. Rząd więc umywa ręce i zamiast przyjąć prawo ogólnie obowiązujące odsyła nas do wewnętrznych uregulowań prawa lokalnego.
- Mimo wszystko uważam, że takie rozwiązania powinny być w Starostwie Powiatowym przyjęte. Problemu nie rozwiązuje przyjęta w 2020 roku Samorządowa Karta Praw Rodzin. Tymczasem skoro już ją przyjęliśmy, to w ślad za tym powinny pójść konkretne działania, by nie byłą jedynie deklaracją światopoglądowo i ideologiczną. W tym temacie składam wniosek do Zarządu Powiatu o uwzględnienie praw kobiet w widocznej ciąży przy załatwianiu spraw w urzędzie. Wszyscy wiem co dzieje się w Wydziale Komunikacji. Kobiety w widocznej ciąży oraz majce pod opieką dzieci do lat trzech powinny być obsługiwane poza kolejnością, nawet jeśli czasem komuś przyjdzie do głowy, by tego prawa lekko nadużywać. Albo spieramy, albo ściemniamy - mówi radny powiatowy Mariusz Strzępek.
W opiece zdrowotnej nieco inaczej
Inaczej sprawy się mają jeśli chodzi o świadczenia opieki zdrowotnej finansowane ze środków publicznych, świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej, a także świadczenia wysokospecjalistyczne.
W przepisach znajdziemy informacje kto ma prawo do świadczeń poza kolejnością w dniu zgłoszenia? Są to:
• Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi;
• Zasłużeni Dawcy Przeszczepu;
• Inwalidzi wojenni i wojskowi;
• Kombatanci oraz niektóre osoby represjonowane będące ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;
• Działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych;
• Osoby deportowane do pracy przymusowej oraz osadzone w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich;
• Uprawnieni żołnierze lub pracownicy tylko w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa;
• Żołnierze zastępczej służby wojskowej oraz cywilne niewidome ofiary działań wojennych;
• Kobiety w ciąży;
• Świadczeniobiorcy do 18 r.ż., u których stwierdzono ciężki i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu;
• Świadczeniobiorcy posiadający orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
A jak jest w przypadku usług farmaceutycznych.
Usługi farmaceutyczne polegają na wydawaniu produktów leczniczych (leków) i wyrobów medycznych, sporządzaniu leków w recepturze, przeprowadzaniu wywiadu farmaceutycznego czy też udzielaniu porad i informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych. Usługi farmaceutyczne udzielane są w aptekach oraz wyspecjalizowanych sklepach medycznych np. przy ul. Słowackiego 4 w Tomaszowie Mazowieckim. Kto ma w nich prawo do obsługi i uzyskania świadczeń poza kolejnością?
• Kobiety w ciąży.
• Osoby do 18 roku życia, u których stwierdzono ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka (w ciąży) lub w czasie porodu.
• Osoby posiadające orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności oraz o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
• Zasłużeni Honorowi Dawcy Krwi i Zasłużeni Dawcy Przeszczepu.
• Inwalidzi wojenni i wojskowi.
• Żołnierze zastępczej służby wojskowej.
• Cywilne niewidome ofiary działań wojennych.
• Kombatanci.
• Działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych.
• Osoby deportowane do pracy przymusowej.
• Uprawnieni żołnierze lub pracownicy, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%.
• Weterani poszkodowani, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%.
25 stycznia 2021 roku wszedł w życie przepis, który katalog uprawnionych poszerza o wszystkich dawców krwi, którzy oddali co najmniej 3 donacje krwi lub jej składników, w tym osocze po chorobie COVID-19. Uprawnienie będzie respektowane na podstawie zaświadczenia wydawanego przez centrum krwiodawstwa. Przywilej ten jest jednak ograniczony czasowo - do 12 miesięcy od dnia wystawienia zaświadczenia.
- Definicje poszczególnych kategorii osób uprawnionych do pierwszeństwa zawarte są szczegółowo w odpowiednich, ogólnodostępnych aktach prawnych. W przypadku wątpliwości, najlepiej zasięgnąć informacji w lokalnym oddziale NFZ. Pomocą mogą służyć także organizacje rządowe i pozarządowe działające na rzecz uprawnionych grup społecznych np. zrzeszające kombatantów czy wspomagające osoby z niepełnosprawnościami - mówi Agnieszka Drzewoska Kovač
Jak korzystanie z prawa do świadczeń bez kolejki wygląda w praktyce?
Prawo do pierwszeństwa wygląda inaczej w przypadku świadczeń lekarskich czy pielęgniarskich, a inaczej podczas wizyty w aptece. Korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej poza kolejnością.
Placówki medyczne prowadzą listy pacjentów oczekujących na świadczenie, na przykład na poradę u lekarza specjalisty. Terminy wizyt często są bardzo odległe (nawet za kilkanaście - kilkadziesiąt miesięcy). Jeśli jest ktoś uprawniony do świadczeń poza kolejnością, ma prawo do konsultacji szybciej, niż wskazuje harmonogram przyjęć wynikający ze wspomnianej listy. Nie oznacza to jednak, że prosto z poczekalni trafić można do gabinetu lekarskiego.
W przypadku wizyt czy badań u lekarza pierwszeństwo należy rozumieć jako „przyspieszony dostęp”. Jeśli udamy się do poradni specjalistycznej lub będziemy zmuszeni skorzystać z leczenia w szpitalu, świadczenie powinno zostać udzielone zasadniczo w dniu zgłoszenia. Można jednak zostać poproszonym o przyjście np. o późniejszej godzinie. Jeśli przyjęcie tego samego dnia nie będzie możliwe, to powinien zostać wskazany inny termin, jednak również poza kolejnością wynikającą z prowadzonej listy oczekujących.
W poradni specjalistycznej (np. neurologicznej, kardiologicznej, ginekologicznej), ten termin nie powinien być dłuższy niż 7 dni roboczych od dnia zgłoszenia. Także w tym przypadku nie oznacza to, że w dniu wizyty uprawniony zostanie przyjęty jako pierwszy pacjent.
W aptece, gdzie usługi świadczone są bezpośrednio przy okienku możemy liczyć na to, że „wskoczymy” bezpośrednio na prowadzenie kolejki. W praktyce powinniśmy poczekać, aż od stanowiska odejdzie pacjent, który już jest obsługiwany. Następnie personelowi fachowemu należy okazać dokument potwierdzający prawo do przyspieszonej obsługi.
W jaki sposób udokumentować swoje uprawnienie?
Aby skorzystać z przysługującego uprawnienia należy przedstawić dokument je potwierdzający np. orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, stosowną legitymację, kartę przebiegu ciąży, książeczkę inwalidy wojennego, decyzję uprawnionego organu. Dokumentów nie należy okazywać osobom w kolejce, ale personelowi obsługującemu okienko (w rejestracji lub przy stanowisku aptecznym).
Jeśli zechcemy podejść poza kolejnością, np. do aptecznego okienka, to będziemy musieli zmierzyć się z innymi pacjentami oczekującymi na obsługę. Jak nie doprowadzić do konfliktowej sytuacji i nie wyjść na kogoś "wpychającego się bez kolejki"? Może się zdarzyć, że nie będziemy jedyną uprzywilejowaną osobą w danej sytuacji. W takim przypadku "przepuścić" należy tych uprawnionych, którzy przyszli wcześniej. Oczywiście nie można wykluczyć, że i tak pojawią się jakieś niemiłe komentarze. W takiej sytuacji najlepiej zwracać się już tylko do osoby, która pracuje przy danym stanowisku. Ma ona obowiązek znać przepisy i zarządzić sytuacją na naszą korzyść.
Trzeba pamiętać, że prawo do przyjęcia poza kolejnością nie obowiązuje na szpitalnym oddziale ratunkowym, gdzie udzielana jest pomoc osobom w stanach zagrożenia zdrowia i życia. Personel SOR zajmuje się pacjentami zgodnie z zasadami segregacji medycznej, czyli triage. Jest to procedura wykorzystywana w medycynie ratunkowej, pozwalająca podzielić pacjentów w zależności od stanu zdrowia, stopnia obrażeń oraz rokowań (perspektyw na wyleczenie).
Wiele osób pyta: co zrobić, jeśli ich prawo do pierwszeństwa nie jest respektowane? W miejscach rejestracji pacjentów oraz w miejscach udzielania świadczeń, a także w aptekach powinna być uwidoczniona informacja o uprawnieniach dotyczących pierwszeństwa. Można się na nią powołać, jak również bezpośrednio na art. 47 c. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
- Jeśli pomimo tego i okazania ważnych dokumentów, prawa nie są respektowane, pomocne może być poproszenie o imienne udokumentowanie odmowy wraz z jej przyczyną na piśmie. Z takiej notatki powinno wynikać jasno kto, kiedy i dlaczego nie uwzględnił prawa do pierwszeństwa. Kolejnym krokiem powinna być rozmowa z kierownikiem placówki, w której doszło do naruszenia praw. Jeśli nie uda się w ten sposób pozytywnie załatwić sprawy, a placówka ma podpisaną umowę z NFZ, skierować należy pismo do działu skarg i wniosków oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia - wyjaśnia Agnieszka Drzewoska Kovač
Napisz komentarz
Komentarze